Ji¥l
Het Franse Télétel
7000 informatieleveranciers
Prijsplaatje
Nederland
kering of het geven van een betalings
opdracht.
Wanneer over telematica wordt gespro
ken, gaan de gedachten onmiddellijk uit
naar Frankrijk. Alleen daar is sprake
van een redelijk succesvolle ontwikke
ling op dit gebied. In vrijwel alle andere
landen bevindt men zich nog in een ex
perimenteel stadium. In Frankrijk wor
den elektronische informatiediensten
op grote schaal toegepast. De officiële
verzamelnaam is Télétel, maar in de
volksmond wordt de naam Minitel ge
bruikt, overeenkomstig de naam van de
gebruikte terminal. Het succes van Mi
nitel wordt afgemeten aan het aantal
geplaatste terminals, nu ca. 3,6 miljoen,
de omzet, die in 1986 Ffr. 3 a 4 miljard
bedroeg, en de eveneens in 1986 be
haalde winst van Ffr. 1300 miljoen door
de Franse PTT.
Télétel begon in 1981, na goedkeuring
door de Franse regering, met een
tweetal experimenten van de DGT (de
telecommunicatietak van de Franse
PTT). Het ene richtte zich op door de
DGT zelf te leveren informatiediensten,
terwijl binnen het andere het elektro
nisch telefoonboek (annuaire electroni-
que AE) centraal stond. AE is een
service die inhoudt dat de consument
geen telefoonboek meer nodig heeft,
maar via zijn terminal het benodigde
nummer gratis bij een elektronische
008 aanvraagt. Het resultaat van beide
experimenten was dat de DGT uitein
delijk voor de laatste optie koos en ver
der uitsluitend als 'centrale' wilde optre
den. Daarmee werd de angst van vele
potentiële informatieleveranciers weg
genomen, dat de DGT het systeem zou
gaan monopoliseren voor eigen infor
matiediensten. Een grootschalige opzet
met een veelheid aan informatieleveran
ciers kwam binnen bereik, zeker toen
de beslissing viel de Minitel-terminals
voor AE kosteloos ter beschikking te
stellen aan telefoonabonnees.
Vanaf 1984 begon het tot Télétel omge
doopte systeem echt te lopen. Zowel
het aantal informatieleveranciers als
het aantal verstrekte Minitels nam met
sprongen toe. Startte men begin 1984
H. M. Bosman
C Centrum voor het
Betalingsverkeer
met circa 100 informatieleveranciers en
circa 110.000 uitgezette Minitels, medio
1986 waren deze aantallen opgelopen
tot respectievelijk 3000 en 1,8 miljoen.
De nadruk lag duidelijk op de consu
mentenmarkt, want van deze 1,8 mil
joen Minitels stonden er ca. 1,35 mil
joen (75%) bij privé-huishoudens.
De huidige stand van zaken is dat er
3,6 miljoen Minitels zijn geïnstalleerd,
die verbinding kunnen zoeken met on
geveer 7000 informatieleveranciers.
Toch blijven deze cijfers ver achter bij
de prognoses. In 1984 waren er voor
spellingen die uitgingen van 8 miljoen
Minitels in 1989/1990. Met deze weten
schap in het achterhoofd lijkt de, in een
latere fase gedane, voorspelling van 8
a 9 miljoen terminals in 1992 ook nog
aan de optimistische kant.
De 7000 informatieleveranciers bieden
de consument een scala aan mogelijk
heden. Een greep uit het aanbod:
telebankieren, zij het met beperkte
transactiemogelijkheden,
volgen van cursussen,
bespreken van plaatsen in restau-
j rants, schouwburgen, theaters, biosco-
pen, etc.,
lokaal nieuws, inclusief weerbericht,
evenementenkalenders,
nationaal en internationaal nieuws,
ruilbeurs,
oversturen computerprogramma's,
routebeschrijvingen om per open
baar vervoer van A naar B te komen,
prijsvragen,
personeelsadvertenties,
reserveren huurauto's,
catalogi van en reserveringsmoge
lijkheden bij bibliotheken en videothe
ken,
elektronische post.
Deze lang niet limitatieve opsomming
geeft aan dat er voor elk wat wils is.
j Het gebruik van het systeem is dan ook
nog steeds groeiende. In 1987 was het
gemiddeld gebruik per maand per Mini
tel gestegen van 85 minuten (1986)
naar 93 minuten. Evenzo groeide het
gemiddeld aantal aanvragen per
maand per Minitel van 13,5 naar 15,2.
Dit zijn overigens totaalcijfers, dus in
clusief het zakelijk gebruik.
Gehouden marktonderzoeken, onder
andere uitgevoerd door het onderzoek
bureau Télématique International Pro-
fessionnel (TIP), geven echter aan dat
de situatie genuanceerder is dan de cij
fers doen vermoeden. Volgens dit on
derzoek zou 35-40% van de Minitel-be
zitters de terminal niet of nauwelijks ge
bruiken. Volgens de France Télécom,
de beheerder van het systeem, is dit
percentage onjuist en moet dit op onge
veer 5% liggen, maar marktonderzoek
wijst anders uit. Wellicht dat het 'prijs
plaatje' aan dit non-gebruik ten grond
slag ligt, want de Minitel-service wordt
in het algemeen wel als duur ervaren.
Maximaal betaalt de consument Ffr.
61,60 (f 20,-) per uur verbinding. Ge
volg van deze prijsdrempel is dat Télé
tel slechts een relatief kleine groep ech
te gebruikers kent. Wijzigingen in het
gebruikspatroon van deze groep heb
ben dus direct grote gevolgen en dat
maakt de formule kwetsbaar.
Er is overigens nog een kanttekening te
plaatsen bij het soort gebruik. Naast de
AE, in 1987 goed voor zo'n 20% van
het aantal uren verbinding, wordt Télé
tel door een categorie consumenten
veelvuldig gebruikt voor het leggen van
onderlinge contacten waarbij men ano
niem blijft. Naar schatting nam deze
'contactrubriek' ('messageries roses') in
1986 bijna 20% van het aantal gebruiks-
uren in beslag en zorgde zij voor meer
dan 30% van de omzet. De regering
poogt dit onbedoelde gebruik van Télé
tel tegen te gaan.
Eén van de wel bedoelde diensten,
waarvoor een grote belangstelling be
staat, is informatievoorziening over de
beurshandel. Met behulp van de Minitel
kan men koersen opvragen en op
drachten plaatsen. Door de beurskrach
van oktober 1987 is de animo echter
sterk gedaald.
Télétel, de Franse vorm van telematica,
is stellig een succes te noemen. De
verspreiding van gratis terminals heeft
daar zeker behoorlijk toe bijgedragen.
Toch moeten voor de consumenten
markt kanttekeningen worden ge
plaatst. De consument ervaart de dien
sten als duur, slechts ca. 60% van de
uitgezette terminals wordt gebruikt en
van die gebruikers lijkt slechts een be
perkte en selecte groep geïnteresseerd
te zijn in serieuze informatiediensten.
In Nederland bevindt de telematica-ont-
wikkeling in de consumentenmarkt zich
nog in de embryonale fase. De PTT lijkt
het tot op heden enige écht grootschali
ge systeem, zijnde Viditel, nog slechts
te willen hanteren in de zakelijke markt.
De consumentenmarkt wordt kennelijk
niet meer als doelgroep gezien.