De juiste man, op de juiste plaats,
op de juiste tijd
Grasduinen met Mertens
Wat Gérard Mertens voor de Rabobankorganisatie heeft betekendis in
feite onschatbaar. Twee functies achter zijn naam wijzen daar voor altijd
op. Voorzitter van de Raad van Beheer van de Coöperatieve Centrale Boe
renleenbank en van de Coöperatieve Centrale Raiffeisen- en Boerenleen
bank. Om de wereld van verandering die hier achter schuilgaat te be
schrijven, is een boek nodig. Dat is geschreven. 'Man Paard' verscheen
in 1983 ter gelegenheid van het terugtreden van Mertens als voorzitter van
de Raad van Beheer van Rabobank Nederland. Dat jaar, op de Algemene
Vergadering, werd Mertens uitgebreid in het zonnetje gezet. Een harmo
nie-orkest luidde de voorzitter uit.
Nu, vijfjaar laterop de Algemene Vergadering van 1988 hebben Rabo
bankorganisatie en Gérard Mertens formeel afscheid van elkaar geno
men. De trom bleef ditmaal stil. Niettemin een voelbaar geladen scheiding.
Nog eens aangezet door de onthulling van twee metershoge tekeningen.
Raiffeisen en Mertens. Stille symboliek die in Rabokring geen toelichting
behoeft.
Buiten het harde licht van de schijnwerpers heeft Mertens nog vijf jaar ais
plaatsvervangend voorzitter deel uitgemaakt van de Raad van Beheer. Zo
als we hem kennen, zal hij zeker niet stilgezeten hebben. Lijfelijk niet,
maar geestelijk zeker niet. Wat afstand genomen misschien, maar met zijn
coöperatieve voelsprieten onverminderd uitgestoken. Hoe konden we an
ders dan hem opzoeken in het Limburgse land om de slotbalans van zijn
coöperatieve loopbaan op te maken. We troffen hem daar op een mooie
voorjaarsmiddag in zijn tuin en hij praatte honderd uit. Een slotbalans
werd het dus niet, het werd grasduinen in coöperatief terrein. Grasduinen
met Mertens.
Coöperatieve samenwerking op Europees niveau: ...een bundeling van kapitaal,
kennis en kunde, niet het oprichten van een allesoverheersende Instelling...
Mertens staat bekend als een prak
tisch denker. Iemand die de taal van
de mensen spreekt. Hoe kijkt hij aan
tegen het etiket coöperatie en waar
plakt hij dat op?
'Daar heb ik me nooit zo druk over ge
maakt. Ook nooit hoeven doen. Ik ben
geen wetenschapper als Ter Woorst.
Bij zijn afscheid van de NCR heb ik
hem nog eens mogen beluisteren. Ja,
dan kom je op de economische voor
delen. Daar heeft hij gelijk in. Want
waarom wordt iemand lid van een coö
peratie? Om de economische voorde
len. Dat geldt ook voor de bank. Maar
het begrip heeft een dimensie meer
vind ik. Als je lid wordt, dan doe je iets
samen. Dat betekent dat je niet alleen
kijkt naar je eigen belang, maar ook
naar het belang van de groep waar je
voor staat. Dat is het sociale element
van het delen van de voordelen die je
samen opbouwt. Je deelt belangen die
je samen wilt nastreven. Daar heb ik
niet zo gek veel theorieën voor nodig.
Onderbouwen is goed, maar haarklo
verij hoeft voor mij ook niet. De inhoud
van de coöperatie is niet statisch, het
is mensenwerk. Door de tijd genomen
treden er veranderingen op: er komen
zaken naar voren die eerder niet nodig
en/of mogelijk waren. Tarievendifferen-
tiatie bijvoorbeeld. Het eerst werd dit
systeem toegepast bij de afname van
bulkprodukten, met de buikwagens.
Een kwestie van schaalvoordelen.
Voor de introductie van melktanks gold
hetzelfde. Dan gaan er toeslagen spe
len. Is dat wel coöperatief? Ook een
coöperatie moet zakelijk zijn. Je moet
de groten en de kleinen houden, ze
kunnen niet zonder elkaar. Als een lid
een omvangrijk pakket heeft bij de
bank - credit, debet - dan kan hij met
een laag tarief nog meer opbrengen
dan de kleine met een hoog tarief. Als
je het niet doet, werkt het averechts.
Dan gaat het ten koste van de coöpe
ratie en dus ten koste van de leden.
Is de band van de boer met het coö-
peratiegebeuren onder spanning ko
men te staan?
Dat zie ik niet zo direct. Dwarsliggers
zijn er altijd geweest. Ik geloof zelfs
dat de coöperatieve bindingen sterker
zijn dan vroeger. Men mag dan kriti
scher zijn nu, maar dat is dan in posi-
