wm
Technologische vooruitgang doet behoefte aan specialistische dienstverlening
ontstaan.
Computertechnologie plus communica
tietechnologie geeft informatietechnolo
gie. De opkomst van de informatietech
nologie heeft voor de dienstensector
geheel andere gevolgen dan voor de
produktiesectoren. Veel dienstverle
ningsprocessen voeren informatie als
produkt, of als produktiemiddel.
Informatietechnologie biedt de moge
lijkheid informatie goedkoop op te slaan
(bijvoorbeeld in databanken), te ver
werken (computerprogramma's) en te
verspreiden (datacommunicatienetwer
ken). Informatietechnologie neemt dus
een van de knelpunten van diensten
(produktie consumptie) weg. Dat leidt
ertoe dat diensten ook (beter) (interna
tionaal) verhandelbaar worden.
In de produktiesector sorteert de infor
matietechnologie een ander effect. In
formatietechnologie vermindert daar de
tijd/opslagfunctie. Een voorbeeld daar
van is de opzet van netwerken van
componenten- en materiaalleveranciers
(toeleveringsindustrie) en 'just-in-time'
verkoop en produktie. Op langere ter
mijn zou dat er toe kunnen leiden dat
de internationale handel in goederen
optimaal wordt afgestemd op de vraag.
Overbodige voorraden worden dan
voorkomen.
Data-distributie (glasvezelnetten) neemt
in dat geval de plaats in van fysieke
distributie (wegen).
Het bankwezen is een goed voorbeeld
om de effecten van informatietechnolo
gie te illustreren. Het bankwezen is een
van de belangrijkste toepassingsgebie
den van informatietechnologie, die daar
tot procesvernieuwing leidt. Bancaire
computercentrales maken immers een
veel efficiënter betalingsverkeer moge
lijk. Daarnaast is ook de mogelijkheid
ontstaan van het creëren van nieuwe
bankdiensten, zoals elektronisch ban
kieren.
Hoewel de arbeidsproduktiviteit in de
dienstensector niet altijd even goed
meetbaar is, blijkt uit onderzoek dat de
informatietechnologie bijdraagt aan de
verhoging van de arbeidsproduktiviteit
in de informatiegebonden bedrijfstak
ken in de dienstensector. De uitkom
sten van de verschillende produktivi-
teitsberekeningen in het bankwezen
wijzen op een relatief hoge groei van
de arbeidsproduktiviteit gedurende de
afgelopen 25 jaar. Deze verhoging van
de produktiviteit was in de jaren '60 en
'70 een gevolg van het proces van au
tomatisering van het betalingsverkeer
en het kantoorwerk. In de loop van de
jaren '70 en in de jaren '80 is het pro
ces van automatisering overgegaan in
informatisering, het samengaan van
computertechnologie en communicatie
technologie.
Ook in andere opzichten bestaat er een
verhouding tussen de dienstensector
en technologische ontwikkelingen. De
(zakelijke) dienstverlening speelt een
belangrijke rol bij de verspreiding van
innovatie.
De snelheid van verspreiding van een
nieuwe technologie wordt overigens
niet alleen bepaald door de techniek
zelf en de economische voordelen er
van. Het zijn meestal de organisatori
sche aanpassingen die de versprei
dingssnelheid bepalen. Een deel van
de zakelijke dienstverleners is speciaal
op veranderingsprocessen gericht, bij
voorbeeld op het gebied van perso
neelsorganisatie, bedrijfsorganisatie, fi
nanciën en marketing. Deze groep
speelt een grote rol bij het begeleiden
van veranderingsprocessen in een be
drijf, zeker indien er van een geheel
nieuwe technologie sprake is.
Stroom versnelling
Hoewel op zich geen nieuwe sector, is
de dienstverlening in een stroomver
snelling terecht gekomen, waarvan het
einde nog niet in zicht is. Binnen de
dienstensector zelf kunnen de vooruit
zichten uiteenlopen, wat voornamelijk
te maken heeft met de (toekomstige)
vraag van de verschillende afnemers
groepen. De op de consument gerichte
dienstverlening heeft op zich goede
perspectieven, niet in het minst vanwe
ge demografische ontwikkelingen (denk
aan de vergrijzing) en de verschuivin
gen van de kwartaire naar de tertiaire
sector. Een gevaar schuilt echter in het
arbeidsintensieve karakter van deze
diensten, in combinatie met de geringe
mogelijkheid om arbeidsbesparende
nieuwe technieken door te voeren. Juist
in de op de consument gerichte dienst
verlening is vraaguitval door informele
dienstverlening groot.
De dienstensector wordt voor ons land
van steeds grotere betekenis. Nieuwe
technieken, vooral op het gebied van
informatie en communicatie, spelen de
dienstensector in de kaart. Vooral de
kennis- en informatiediensten zien hier
door hun horizon - letterlijk en figuurlijk
- verlegd.
In het verleden heeft de gunstige geo
grafische ligging van ons land de han
dels- en vervoersbranche gestimuleerd.
De goede infrastructuur heeft daaraan
bijgedragen. Nu is het zaak om behalve
aan de fysieke infrastructuur (wegen,
kanalen, zee- en luchthavens) aan
dacht te geverwaan de communicatie
infrastructuur, zodat de groeipotentie
van de dienstensector volledig uitgebuit
kan worden.
