De zelfstandige schoenmaker wordt steeds zeldzamer.
ger in deze periode was de zakelijke
dienstverlening met een gemiddelde
jaarlijkse prijsstijging van 4,7%. Deze
ontwikkeling is niet zonder gevolgen
gebleven. Een deel van de dienstverle
ning is in de collectieve sector onderge
bracht (kwartaire dienstverlening). Dat
betrof vooral de diensten die maat
schappelijk gezien als onmisbaar wor
den beschouwd, zoals de gezondheids
zorg. In andere gevallen is de dienst-
verleningstak vrijwel geheel verdwe
nen. Dat heeft zich vooral voorgedaan
bij de verzorgende diensten (bijvoor
beeld huishoudster), maar ook in de re
paratiesector (zelfstandige schoenma
ker). Informalisering van de markt
(zwart werk en vrijwilligerswerk) was
weer een andere reactie om de dienst
betaalbaar te houden. En soms is de
prijsverhoging geaccepteerd omdat er
geen alternatieven zijn, bijvoorbeeld
voor de diensten die de notaris levert.
Met behulp van het input-outputmodel
dat in de WRR-studie 'Ruimte voor
Groei' is gebruikt, kan berekend wor
den hoe het sectoraal prijsniveau in
1995 vermoedelijk zal zijn. Bij de bere
kening is uitgegaan van de per sector
verschillende arbeidsproduktiviteitsont-
wikkeling (zie tabel 1), in combinatie
met een voor alle sectoren gelijke loon
stijging.
Tabel 2 geeft een indruk van de secto
rale prijsstructuur in 1995.
Tabel 2. Sectorale prijsstructuur in 1995
(indexcijfers 1986 1,000)
Landbouw 0,876
Chemische-industrie 0,953
Metaalproduktenindustrie 0,815
Electrotechnische-industrie 0,855
Voedingsmiddelenindustrie 0,919
Bouw 1,017
Handel 0,957
Transport en communicatie 0,910
Zakelijke diensten 0,981
Verzorgende diensten 1,083
Gezondheidszorg en onderwijs 1,163
Overheid 1,155
Gemiddeld 1,000
Bron: WRR
De vraag naar de verzorgende diensten
zal de komende jaren toenemen (deels
juist vanwege de loonontwikkeling, dus
hoger besteedbaar inkomen). Als ech
ter niets aan de dreigende prijsstijging
gedaan wordt, zal de vraag zich vooral
op de informele dienstverleningssector
richten.
Vooral de prijzen van gezondheidszorg
en onderwijs en die van de verzorgen
de dienstverlening zijn dan aanmerke
lijk (16%, respectievelijk 8%) boven het
gemiddelde prijsniveau. Het is duidelijk
dat een dergelijke ontwikkeling de
werkgelegenheid niet ten goede komt.
Om de dienst betaalbaar te houden
worden in de praktijk (voor de verzor
gende dienstverlening) een aantal
maatregelen genomen:
verhogen van de arbeidsproduktivi-
teit door het standaardiseren van dien
sten (bankwezen), of het benutten van
elders gerealiseerde arbeidsproduktivi-
teitsverbeteringen (hulpmiddelen, uitbe
steden);
aanpassen van de aard en de kwali
teit van de dienstverlening: een hogere
kwaliteit rechtvaardigt een hogere prijs;
collectivisering of verplichting; on
derbrengen van de dienst in de kwartai
re sector; de inschakeling van een no
taris verplicht stellen bij bepaalde trans
acties; verplichte autokeuring.
Informatietechnologie drukt
stempel op dienstensector
Hoewel misschien niet voor de hand
liggend, blijken er directe verbanden te
bestaan tussen de gang van zaken in
de dienstensector en de voortsnellende
technologische ontwikkelingen. Daarbij
is duidelijk van tweerichtingverkeer
sprake.