De informatietechnologieën
heeft het mogelijk gemaakt de voor
naamste factoren die een rol spelen in
de ontwikkeling van de werkgelegen
heid boven tafel te kijgen en op hun
waarde te schatten.
Commerciële activiteiten en nieuwe
diensten vormen de toonaangevende
factor in die zin, dat alle banken die een
toeneming in deze activiteiten nastre
ven, een groeiend personeelsbestand
hebben. De stijging in de produktiviteit
door de informatica - hoewel aanzien
lijk als het gaat om de gangbare trans
acties - is minder groot voor gespeciali
seerde diensten en voor de commercië
le dienstverlening aan de clientèle.
Daarom zorgen alle banken ervoor hun
commerciële basis goed te bescher
men door aanvullende diensten te ont
wikkelen die traditioneel onder verzeke
ringen of financiële diensten buiten de
banksector vielen. Daarbij zijn de ban
ken tevens bezorgd over de mogelijk
heden die dienstverleners uit andere
sectoren op hun terrein krijgen. De toe
genomen concurrentie die in alle Euro
pese landen wordt gevoeld, zal echter
slechts van invloed zijn op de werkgele
genheid indien de banksector het over
het algemeen minder goed doet dan de
sectoren die bedreigend zijn. En daar
van is momenteel geen sprake.
De effecten van de nieuwe informatie
technologieën op de ontwikkeling van
de werkgelegenheid laten zich blijkens
het onderzoek op redelijke wijze in
schatten.
Bankautomaten
Veel banken kennen een eerste ontwik
keling van de zelfbediening dank zij au
tomatische loketten (geldautomaat,
printers). Dit heeft voor de werkgele
genheid een daling van het aantal ba
liemedewerkers en kassiers tot gevolg.
De mogelijke besparing zou tussen 0,5
en 1 persoon per automaat liggen.
Toepassing van informatica op
grote schaal
Wanneer de toepassingen reeds sedert
enige jaren bestaan, is de invloed op
de werkgelegenheid in de bankkanto
ren klein. Er is enkel een ontwikkeling
te bespeuren van de 'raadplegingsin
strumenten' en een steeds verdergaan
de verschuiving van het centrale intoet
sen van de gegevens naar het inbren
gen op de lokale bankkantoren zelf.
Binnen de grote lokale bankkantoren
gebeurt dit intoetsen bij de bron en
maakt het bijvoorbeeld deel uit van het
werk aan de balie. Daardoor verminde
ren of verdwijnen arbeidsplaatsen. In
elk geval is het een factor die leidt tot
vermindering van de zuiver administra
tieve arbeidsplaatsen in de bankkanto
ren. Volgens sommige schattingen met
0,2 a 0,5 plaatsen per terminal.
Wanneer de informatisering minder ver
is doorgevoerd dan mogelijk was ge
weest, verwacht men grotere perso-
neelsbesparingen omdat men rekent op
vermindering van het administratief per
soneel en arbeidsverlichting voor het
gehele personeel. Dit verschijnsel is
des te duidelijker wanneer het gaat om
een omvangrijk bankkantoor dat een
groot aantal diensten verleent en een
aanzienlijk deel van de behandeling
van de dossiers zelf verzorgt.
In de administratieve centra houden de
nieuwe informaticaketens in elk geval
een besparing in van uitvoerend perso
neel (opzoeken, intoetsen, eenvoudige
administratieve verrichtingen) en het
aantal weggevallen arbeidsplaatsen in
de oudere centra is vaak groot (20 a
30% van het totale personeel).
Kantoorautomatisering
Hier gaat het om de invoering van za
ken als tekstverwerking, microcompu
ters, elektronische post, enzovoort.
Tekstverwerkers moeten het mogelijk
maken tussen 0,5 en 2 typisten te be
sparen in de grote lokale bankkantoren.
De microcomputers met de bijbehoren
de uitrusting moeten volgens sommige
voorspellingen de behandeling van
dossiers vergemakkelijken. De poten
tiële besparingen worden grotendeels
teniet gedaan door de introductie van
nieuwe produkten en door de decentra
lisatie van bewerkingen naar de lokale
bankkantoren in plaats van bewerking
in de regionale of nationale centra. De
elektronische berichtendiensten moe
ten het mogelijk maken in de grote kan
toren personeel te besparen.
De informatica- en telematicanetten
De situatie in de diverse landen met be
trekking tot netwerken loopt zeer uit
een. Frankrijk loopt bijvoorbeeld voorop
op het gebied van thuisbankieren, De
nemarken loopt voor in terminals op
servicepunten. In totaal zal het effect
op de arbeidsplaatsen pas merkbaar
zijn na 1990 en voor sommige landen
zelfs na 1995. Bovendien zou de ver
mindering in werkgelegenheid weieens
gecompenseerd kunnen worden door
aanvullende dienstverlening, zoals het
kasbeheer van kleine en middelgrote
bedrijven, gesimuleerde belastingbere
keningen, enzovoort.
De oprichting van een interbankennet
waardoor cheques niet meer hoeven te
circuleren, zal naar verwachting het
grootste effect hebben op de werkgele
genheid. Maar deze mogelijkheid wordt
bijna nergens voor 1990 en meestal
zelfs niet voor 1995 voorzien.
Over het algemeen bestaat er een ster
ke wisselwerking tussen technologie en
groei van de activiteiten, aangezien ve
le nieuwe diensten, zoals automaten,
terminals thuis of op verkooppunten, te
lematicadiensten, enzovoort, juist voort
vloeien uit nieuwe technologieën. Indi
rect schept de informaticatechnologie
door diversificatie en beschikbaarstel
ling van steeds talrijkere diensten meer
activiteiten en daarmee werkgelegen
heid.
Intern overleg en herstructurering
Alle grote banken verwachten aanzien
lijke wijzigingen van hun tot dusver ho
mogene net: ontwikkeling van automati
sche loketten, duidelijker onderscheid
tussen verkooppunten met beperkte
dienstverlening en regionale centra,
oprichting van gespecialiseerde kanto
ren ten behoeve van een bijzondere
cliëntèle, instelling van ondersteunende
diensten voor meer ingewikkelde
dienstverlening, enzovoort. In het verle
den leidden reorganisaties vaak tot per
soneelsinkrimping (met name in het
Verenigd Koninkrijk). Het effect van de
toekomstige herstructureringen op de
werkgelegenheid staat niet vast, ook al
spreken de vakbonden in dit verband
veelvuldig hun ongerustheid uit. In feite
is de keuze tussen het opheffen van
een vestigingspunt met een kleine mar
ge of het handhaven ervan, en dus al
dan niet weerstand bieden aan de con
currentie teneinde de cliëntèle te be
houden, niet altijd gemakkelijk. De be
slissing zal sterk afhangen van de alge
mene winstpositie en de strategie van
het gehele bedrijf.
Daarentegen gaan concentraties altijd
gepaard met personeelsvermindering,
met name in de functionele diensten en
in administratieve en informaticacentra.
Dergelijke schaalvoordelen zijn juist
een van de voornaamste redenen voor
die concentraties.
Sociaal beleid: opleiding,
mobiliteit en versoepeling van de
arbeidstijd
Het werkgelegenheidspeil hangt even
eens af van de manier waarop binnen
de bedrijven sociaal beleid en contrac
tuele verplichtingen, reglementering en
