22
Betere planning en controle door
informatietechnologie
De informatietechnologie is bovendien
een belangrijk hulpmiddel bij het vast
leggen en ordenen van bedrijfseco
nomische en financiële gegevens. Zo
kan snel Inzicht verkregen worden in
het verloop van kosten, opbrengsten,
de economische ontwikkeling van de fi
nanciële resultaten en positie. Daar
door kan tijdiger worden ingegrepen in
dien de bedrijfsuitkomsten teruglopen
en liquiditeitsproblemen dreigen te ont
staan. De gegevens omtrent de tech
nische verhoudingen in het produktie-
proces en de economische en finan
ciële gevolgen daarvan bij verschil
lende prijsverhoudingen kunnen boven
dien een grondslag vormen voor een
planning van het bedrijf op korte en
lange termijn.
Het koppelen van planning aan con
trole is een grondprincipe van het ma
nagement. Bij de planning worden de
verwachte en de nagestreefde resulta
ten van het bedrijfsbeleid zichtbaar ge
maakt en bij de controle worden de uit
komsten daaraan afgemeten. Ook daar
bij staan de ondernemer tal van ge
computeriseerde systemen ter beschik
king. Dat geldt vooral voor de planning
op langere termijn; van één tot meer
dere jaren. Het ontbreekt bij deze be
geleidingssystemen echter nog vaak
aan mogelijkheden voor planning op
kortere termijn. Ook hiervoor geldt
weer dat in dit opzicht de veehou
derijsectoren en de geconditioneerde
teelten door hun meer procesmatige
karakter betere mogelijkheden bieden
dan de opengrondsteelten.
De informatietechnologie kan de onder
nemer bovendien betere toegang ver
lenen tot algemene informatie ten be
hoeve van het management zoals bij
voorbeeld over het marktverloop en
marktprognoses, de weersverwachting
en de kansen op het optreden van
ziekten en plagen.
De veranderende rol van het
management
Men kan zich natuurlijk afvragen wat er
nog overblijft van de functie van boer
en tuinder als ondernemer en bedrijfs
leider. Dat is een vraag die ook werd
gesteld bij de overschakeling op mo
derne bedrijfssystemen waarbij de be
werkingen sterk werden gemechani
seerd en geautomatiseerd en de boer
en tuinder veel werk uit de hand werd
genomen.
Door toepassing van de informatietech
nologie wordt de boer en tuinder niet
alleen werk uit de hand maar ook uit
het hoofd genomen. Daarvoor komt
echter ander 'hoofdwerk' in de plaats,
dat andere en veelal hogere eisen stelt.
Er is meer inzicht nodig in de weten
schappelijke grondslagen van de pro-
duktieprocessen, meer deskundigheid
in het gebruik van de benodigde appa
ratuur en systemen en meer scherpte
in het bedrijfseconomisch en financieel
beleid. Dit werk vraagt ook tijd. Ook
voor dit gebruik van informatietechnolo
gie geldt dat naarmate men meer aan
dacht (en dus tijd) aan dit werk be
steedt, er betere resultaten zijn te ver
wachten van omvang en de kwaliteit
van de informatie. De extra opbreng
sten hiervan kunnen - ook als men de
kosten van de toerusting en van de
tijdsbesteding aftrekt - aanzienlijk zijn.
De veranderende omgeving
Land- en tuinbouwbedrijven zijn klein
schalig van opzet. Ze bieden geen
ruimte voor het in dienst nemen van
gespecialiseerde deskundigen. De
werkzaamheden, waarvoor de beno
digde toerusting binnen het bedrijf niet
lonend is te exploiteren, moeten wor
den afgestoten of in samenwerking met
andere worden uitgevoerd. Dit afstoten
van activiteiten vindt trouwens ook bij
grote industriële ondernemingen steeds
meer plaats. Die concentreren zich ook
steeds sterker op hun kernactiviteiten
en schakelen steeds meer gespeciali
seerde toeleverings- en dienstverle-
ningsbedrijven in. De ondernemer in
land- en tuinbouw moet daarvoor ech
ter persoonlijk een uitgebreid net van
zakelijke contacten onderhouden en
heeft de zorg voor een goede coördi
natie met dienstverlenende en advise
rende bedrijven en instanties. Hij moet
in verband daarmee voldoende kennis
en inzicht hebben om de behoeften van
het bedrijf te onderkennen en om een
goede en doelmatige afstemming daar
op door adviserende en dienstverlenen
de bedrijven te verzekeren.
De noodzaak tot het onderhouden van
contacten en het verkrijgen van infor
matie strekt zich ook uit tot de leveran
ciers en afnemers van het bedrijf en tot
de diverse instanties van overheid en
georganiseerd bedrijfsleven. Het aantal
regelingen ten aanzien van kwaliteits
voorschriften, ruimtelijke ordening, mi
lieubescherming, belastingen, sociale
lasten, uitkeringen, subsidies en der
gelijke neemt gestaag toe. Dat houdt
zowel verband met de toenemende
maatschappelijke eisen die aan de pro-
duktie worden gesteld en de noodzaak
om het aanbod af te laten stemmen op
de koopkrachtige vraag, alsook met de
eisen in verband met een goede aan
passing van de agrarische produktie
aan de eisen van een doelmatige toe
levering, verwerking en afzet. Het on
derhouden van een uitgebreid net van
communicatie met de buitenwereld -
deels op basis van persoonlijke relaties
- is daardoor een belangrijk en tijdver-
gend onderdeel geworden van het ma
nagement. Het stelt aan de onderne
mers in land- en tuinbouw hoge eisen
wat betreft kennis en inzicht en het ne
men van initiatieven. Goede communi
catieve en sociale vaardigheden zijn
daartoe voorwaarden. Door middel van
training kan dit vermogen tot het verkrij
gen en selecteren van informatie van
anderen worden aangescherpt. In het
vervolgonderwijs wordt daaraan tegen
woordig terecht veel aandacht ge
schonken.
De moderne ondernemer
Van de moderne ondernemer in de
land- en tuinbouw wordt dus een brede
oriëntatie gevraagd op verschillende
terreinen. Daarbij moet veel informatie
worden verwerkt. Het probleem daarbij
is niet dat er een tekort aan informatie
is. Eerder dat er een teveel is en dat
door doelmatig schiften en ordenen van
informatie een overmaat - en dat is in
wezen een gebrek - aan informatie
moet worden voorkomen.
Daarbij komt dat de ontwikkeling in de
maatschappij in het algemeen in een
snel tempo plaatsvinden, ook in de
technische en economische verhoudin
gen waarbinnen de bedrijven werken.
Deze scheppen problemen waarbij het
voortbestaan van het bedrijf op het spel
staat, maar - naar gehoopt moet wor
den - ook nieuwe mogelijkheden tot
aanpassingen in de bedrijfsvoering en
bedrijfsopzet worden geopend.
De essentie van het ondernemerschap
is, om dreigende gevaren en nieuwe
mogelijkheden tijdig te onderkennen en
nieuwe wegen tijdig in te slaan. Een
voortdurende toetsing van de onderne
mersvisie aan de ontwikkelingen bin
nen en buiten het bedrijf is daardoor
vereist. Dat vraagt tijd en aandacht.
Naarmate men echter een dieper en
nauwkeuriger inzicht ontwikkelt, is men
beter voorbereid en kan men ook tijdi
ger en doelmatiger reageren. De mo
derne mogelijkheden van verwerving
van kennis en inzicht kunnen daarbij
een belangrijke ondersteuning geven.
Het is echter slechts een hulpmiddel en
geen wonderolie ter vervanging van
slagvaardig ondernemerschap en effi
ciënt management
