Economische hervormingen
Minister Sisenko van de Gosagroprom
wordt hartelijk begroet door de heer
Wijffels.
geweest om de Sovjet Unie te bewegen
meer vanuit Nederland te importeren,
maar desondanks schommelt de Neder
landse export al geruime tijd tussen de
1 en VA miljard gulden.
Door de daling van de olieprijs en de
waarde van de US dollar is dit handels
balansoverschot met Nederland in 1986
fors teruggelopen naar f 1,8 miljard en
dit maakt het voor het Nederlandse be
drijfsleven niet eenvoudiger om voet
aan de grond te krijgen op de Russische
markt.
Toch blijft de Sovjet Unie een potentieel
interessante markt voor Nederlandse
exporteurs op gebieden die in de
5-jarenplannen speciale aandacht krij
gen, zoals technologie op het gebied
van besparing van grondstoffen en
energie, hoogwaardige technologie voor
de machinebouw en elektronica (roboti
sering) en produkten in de chemische
en de voedselverwerkende sector. Een
belangrijke plaats wordt in het 12e
5-jarenplan ingeruimd voor de vergro
ting van de produktie in de agri-sector.
De in dat kader te verwachten investe
ringen gaan naar verbetering van de
opslagfaciliteiten, grondwerkmachines,
irrigatiewerken, kunstmest, gewasbe
scherming, plantenteelt en installaties
voor de verwerking van landbouwpro-
dukten.
Voor betrokkenen en gegadigden in de
ze sector is het interessant kennis te ne
men van het 'lange-termijnprogramma
het houden van vee zijn versoepeld. Lo
kale autoriteiten, ten slotte, hebben
meer vrijheid gekregen om prijzen in de
staatswinkels af te stemmen op de
vraag. Met deze maatregelen is de Sov
jet Unie op de juiste weg, maar ze bete
kenen slechts een eerste stap.
Buitenlandse handel en schuld
Met betrekking tot de buitenlandse han
del is een onderscheid van belang tus
sen de handel met de socialistische lan
den (voornamelijk Oost-Europa) en die
betreffende de samenwerking op het
gebied van het agro-industrieel com
plex' zoals dat recentelijk is overeenge
komen tussen de overheden van Neder
land en de Sovjet Unie.
Bedrijven die overwegen hun export- en
importinspanningen op de USSR te rich
ten, kunnen bij diverse organisaties en
instanties terecht voor waardevolle
adressen en informatie omtrent het za
kendoen in en met de Sovjet Unie, zoals
de Economische Voorlichtingsdienst,
het Ministerie van Economische Zaken,
het Ministerie van Landbouw en Visse
rij, het Nederlands Centrum voor Han
delsbevordering, de Federatie voor Ne
derlandse Exporteurs, de Kamers van
Koophandel, de Handelsvertegenwoor
diging van de Sovjet Ambassade in Ne
derland en de grote Nederlandse ban
ken.
Het is van belang dat de Nederlandse
exporteur zich voorbereidt op zaken als
countertrade, financieringsvraagstuk
ken en internationaal betalingsverkeer.
De laatste tijd wordt regelmatig het mo
dewoord 'Joint Venture' in de mond ge
nomen als de mogelijke sleutel tot suc
ces op de Russische markt. Recentelijk
zijn in de Sovjet Unie wettelijke bepalin
gen gekomen voor Joint Ventures met
Westerse bedrijven. Echter hieraan zit
ten veel haken en ogen en ervaring met
deze vorm van samenwerken moet in
feite nog worden opgebouwd.
Het zakendoen met bedrijven en han
delsorganisaties in de Sovjet Unie is niet
slechts een kwestie van meedoen aan
een grote Nationale Tentoonstelling, de
hoogste functionarissen voor een diner
uitnodigen en vervolgens de orders te
kunnen noteren.
Integendeel, de benadering van de
Sovjet-markt vereist een lange adem,
een goed produkt, een hele scherpe
prijs en goede persoonlijke betrekkingen
op operationeel niveau met de handels
organisaties. De Rabobank met haar
reeds langer bestaande contacten met
de Sovjet Unie die snel aan intensiteit
winnen, wil ondernemers met oog voor
de mogelijkheden van de Sovjet-markt
graag ter zijde staan nu het 'ijzeren gor
dijn' wat weggetrokken lijkt te worden.
met de niet-socialistische landen (het
Westen en de Derde Wereld). De socia
listische handel heeft een planmatig ka
rakter en is gebaseerd op goederenruil:
de Sovjet Unie levert vooral energie en
grondstoffen en ontvangt met name
machines, voedsel en consumptiegoe
deren. De niet-socialistische handel, die
in 1985 bijna 40% van de totale buiten
landse handel uitmaakte, vindt plaats in
harde valuta's. In tabel 1 is de samen
stelling van deze handel weergegeven.
Een verdere geografische uitsplitsing
van de uitvoer laat zien dat van de totale
uitvoer naar het Westen bijna 80% uit
energie(produkten) bestaat. De olieprijs
daling, die zich in 1986 voordeed, bete
kende dan ook een gevoelig verlies aan
harde-valuta-opbrengsten. Schattingen
hierover komen uit op een inkomsten
derving van 7 miljard ten opzichte van
1985. Dank zij de gestegen olieproduk-
tie kon het exportvolume worden ver
groot, waardoor enige compensatie
werd geboden. De goede graanoogst,
met daaraan gekoppeld een verminder
de importbehoefte, kwam daarom als
een geschenk uit de hemel. De daling
van de wisselkoers van de dollar werkte
echter weer in het nadeel van de Sov
jets. Aangezien hun exportinkomsten
(uit energie) voornamelijk in dollars lui
den, werd de import, die grotendeels uit
West-Europa komt en bijvoorbeeld in
marken, franken of guldens moet wor
den betaald, relatief fors duurder. De
consequentie van bovengenoemde fak-
toren was een beperking van het im
portvolume, hoewel de omvang van de
daling opvallend klein was. Waarschijn
lijk wachten de Sovjets zo lang mogelijk
met importrestricties om het groei-
herstel niet te frustreren.
De door het gevoerde beleid ontstane
tekorten op de handelsbalans en de lo
pende rekening van de betalingsbalans
(in harde valuta) worden hoofdzakelijk
gefinancierd door het opnemen van le
ningen in het Westen. De Westerse ban
ken spelen in dit proces een grote rol. In
tabel 2 is de Sovjet-positie ten opzichte
van het Westerse bankwezen weer
gegeven.
De totale bruto buitenlandse schuld van
de Sovjet Unie, waarbij dus ook de ver
plichtingen aan andere crediteuren dan
banken worden meegerekend, bedroeg
per ultimo 1986 naar schatting 35
miljard. Dit betekent een toename ten
opzichte van 1985 van ruim 6 miljard.
Een verdere stijging tot ruim 50 mil
jard in 1990 ligt in de lijn der verwach
tingen. Daarbij wordt uitgegaan van een
gemiddelde olieprijs van 18 a 20 per
vat. Overigens levert deze bruto
buitenlandse schuld gezien de omvang
van de Sovjet-economie en gezien de
vorderingen van de Sovjets op het bui
tenland geen problemen op. Bovendien
staat de Sovjet Unie bekend om haar
conservatieve schuldenbeleid.
Gorbatsjov streeft voor alles naar een
hogere groei van de produktie. In twee
de instantie moet de kwaliteit van de
produktie omhoog. Zijn strategie omvat
twee, in elkaar overlopende, fasen. In de
