Spaar- en verzekeringsdeel
Fiscale ongelijkheid
van de AOW-premie van 11,4% nu, tot
zo'n 20% in het jaar 2025. Omdat de
via het omslagstelsel gefinancierde
AOW in het algemeen als franchise bij
de opbouw van aanvullende pensioenen
geldt, raakt het betaalbaarheids-
vraagstuk evenzeer de aanvullende pen
sioenen.
In Engeland is de regering, onder de in
druk van de voorziene lasten voor de
toekomstige generaties van de door de
staat gegarandeerde ouderdomsuitke-
ring, met voorstellen gekomen tot inper
king van deze uitkeringen. Tegelijkertijd
zouden niet alleen bedrijfs-, maar vooral
ook individuele pensioenovereenkom
sten worden bevorderd. Ook banken
(naast verzekeringsmaatschappijen)
zouden dan dergelijke 'pension-savings
schemes' mogen voeren. De Engelse re
gering verwijst in haar 'programma van
actie voor een hervorming van de socia
le zekerheid' in dit verband naar de
gunstige ervaringen in de Verenigde
Staten. Daar heeft men ervaring met de
zogenaamde IRA's (Individual Retire-
ment Account). Zo'n IRA wordt beheerd
door banken en beleggingsfondsen en
men kan desgewenst ook via een effec
tenmakelaar zelfstandig invloed uitoefe
nen op de belegging van de gelden voor
de oude dag. Het geld gestopt in een
IRA is tot een maximum bedrag van
2000 per jaar aftrekbaar voor de in
komstenbelasting. IRA-uitkeringen mo
gen worden opgenomen vanaf de
59 14 -jarige leeftijd en moeten worden
opgenomen vanaf de 7014 jarige leeftijd
van de betrokken persoon. De IRA-
uitkering is uiteraard belast, maar veelal
tegen een lager tarief dan in de actieve
periode van de betrokkene.
Naast de 'individual retirement account'
(vnl. bij banken en beleggingsfondsen)
kent men de 'individual retirement an-
nuïties' (ook IRA). Deze voorzien in een
lijfrente of kapitaalverzekeringscontract
en mogen alleen door verzekerings
maatschappijen worden gevoerd. Com
merciële banken en spaarbanken heb
ben het grootste deel van de totale IRA-
markt in handen, daarna komen de ef
fectenmakelaars en beleggingsfondsen
en achteraan de verzekeringsmaat
schappijen. Zo kan het dus ook. Ook in
andere landen is een en ander in bewe
ging. Zo hebben in België banken en
verzekeraars elkaar gevonden in een
voorstel voor nadere vormgeving van
fiscaal gestimuleerd 'pensioensparen'.
Daarbij wordt voorzien in gelijkwaardige
fiscale faciliteiten voor banken en verze
keraars.
Het bevorderen van meer individuele
keuzemogelijkheden terzake van de ou
dedagsvoorziening biedt vele voordelen.
Het betekent minder bevoogding, mon
dige werknemers kunnen zelf voorzie
ningen treffen die het beste passen bij
hun persoonlijke omstandigheden. Het
maakt ze minder afhankelijk van collec
tieve regelingen, het biedt een oplossing
voor de pensioenbreuk en bevordert de
mobiliteit op de arbeidsmarkt. En voor
al: het zal leiden tot minder eenzijdige fi
nancieringsstromen in de economie. Bo
vendien zal een gezonde concurrentie
tussen financiële instellingen voor der
gelijke produkten ten voordele van de
consument werken.
In ons land lijkt er ook een groeiende
markt voor individuele pensioenvormen
te gaan ontstaan. Nu al ziet men in nieu
were segmenten van de Nederlandse
economie (soft ware houses, adviesbu
reaus, accountantsmaatschappijen)
nieuwe beloningsstructuren ontstaan,
die zich lenen voor een eigen verant
woordelijkheid voor de opzet van een
pensioenvoorziening.
De introductie van fiscaal gefacilieerde
individuele oudedagsrekeningen naar
Engels en Amerikaans voorbeeld in ons
land zou de nodige - o.m. wetstechni
sche - voorbereiding vragen. Het is
een onderwerp dat in de komende kabi
netsperiode uitwerking verdient. Op
korte termijn zouden banken in ieder ge
val al de mogelijkheid moeten krijgen
produkten als lijfrentepolissen en kapi
taalverzekering onder gelijke fiscale
voorwaarden als verzekeraars te voeren.
Dat vraagt slechts een mineure wets
wijziging. Deze benadering wordt vanuit
het bankwezen en met name door de
Rabobank verdedigd. In hun visie zou
dan het spaardeel van deze produkten
bij de banken horen en het verzekerings
deel bij de verzekeraars.
Er wordt banken wel verweten dat zij de
invloed van de fiscale ongelijkheid op de
spaarstromen in de economie overdrij
ven. Het fiscale regime voor kapitaalver
zekeringen en lijfrentepolissen is im
mers al enkele decennia vrijwel onge
wijzigd? Daarbij wordt echter uit het
oog verloren dat de voor de aftrek rele
vante lastendruk wèl fors is gestegen.
De contourennota van het Ministerie
van Financiën becijfert dat voor een in
komen van bijvoorbeeld f 30 000 (in
guldens van 1982) de marginale totale
lastendruk in de periode 1965-1982 van
30,2 naar 51,7% steeg. Dat wil zeggen
dat bij een 'modaal' inkomen van elke
extra verdiende gulden in 1965 ruim 30
cent naar belastingen en sociale pre
mies ging, terwijl daar in 1982 al bijna
52 cent van elke extra gulden mee ge
moeid was. Werd in 1965 bij een bruto
inkomen van ca. f 90 000 (in guldens
van 1982) een marginale lastendruk van
50% bereikt, in 1982 is dat reeds bij
een inkomen van ca. f 26 000 het ge
val. De fiscale faciliëring van oudedags
voorzieningen is hierdoor steeds aan
trekkelijker geworden. Sinds 1982 is de
marginale lastendruk weinig veranderd,
maar wel heeft de 'fiscalisering van de
samenleving' voortdurend grotere vor
men aangenomen. Burgers stemmen
hun financieel-economisch handelen
steeds meer af op de te behalen fiscale
voordelen.
Naarmate diverse mogelijkheden om de
effectieve lastendruk te verlichten door
wetgeving worden uitgeschakeld, con
centreert de aandacht zich weer meer
op die vormen die wel zijn toegestaan.
De verzekeraars benadrukken niet voor
niets het fiscale argument zo sterk in
hun buitengewoon intensieve adverten
tiecampagnes aan het einde van het
jaar. Een periode overigens, waarin ban
ken dan ook heel duidelijk merken dat
grote sommen aan spaargelden met het
oog hierop worden opgenomen. Ophef
fing van de fiscaal ongelijke behande
ling van (lange termijn) besparingen van
banken en verzekeraars zal leiden tot
een meer evenwichtige ontwikkeling
van de financieringsstromen in de eco
nomie en daarmee de continuïteit van
het economische herstelproces be
vorderen.
