Het agrarische bedrijf
en de grondmarkt
In de tweede helft der jaren ze
ventig deed zich op de agrari
sche grondmarkt een explosieve
stijging voor inzake de grondprij
zen, die eind 1979 begin 1980
geleidelijk omsloeg in een da
ling. Momenteel valt opnieuw
een duidelijke prijsstijging van
agrarische grond te constateren.
Op de diverse aspecten die bij
de ontwikkeling van de grond
prijzen een rol spelen zal in dit
artikel worden ingegaan. Daarbij
zal eerst een beeld worden ge
schetst van de grondmarkt en
de partijen die er opereren.
Partijen op de agrarische
grondmarkt
Verkopers
-
-
Kopers
e oppervlakte cultuurgrond in
Nederland is in de jaren ze
ventig voortdurend terugge
lopen: van 2 143 000 ha in
1970 naar 2 020 000 ha in
1980. Ook in de jaren tachtig
zette de daling zich voort. In
1983 was er nog een opper
vlakte van 2 009 000 ha. De teruggang
in het areaal cultuurgrond in de jaren ze
ventig was jaarlijks gemiddeld 14 850
ha., ofwel een afname met 0,7 per
jaar ten opzichte van 1970. Ten opzich
te van 1970 is de jaarlijkse teruggang in
de jaren 1981, 1982 en 1983 0,2 Dit
is duidelijk een geringere terugloop. Als
belangrijke reden voor deze minder ster
ke daling van de oppervlakte cultuur
grond in de jaren tachtig kan worden ge
noemd het afnemen van de vraag naar
landbouwgrond voor stadsuitbreiding,
wegenaanleg, recreatie en bosbouw.
Deze ontwikkeling staat in nauwe rela
tie met de minder goede economische
gang van zaken, die zich met name in
deze periode heeft voltrokken.
De belangrijkste aanbieders van agrari
sche grond zijn de agrariërs zelf (circa
50 en particulieren (circa 40
Geleidelijk is het aandeel van de particu
lieren gedaald en van de agrariërs licht
gestegen. Als verkopende partij moet
Marktpartijen op de agrarische grondmarkt
48 00(
28 00C
29 50C
24 00C
Ï6 00C
Oppervlakte
47
42
47
47
49
51
48
46
45
45
39
38
4
-1
10
0,5
1,5
6
1
2
5
1
2
9
,2
-2
4
4
9
9
-n
5
9
8
-9
10
69
69
71
69
75
80
Particulieren
1 500 31 500 32 000 31 500 38 000 37 000 Oppervlakte
72 73 76/77 80/81 81
Bron CBS
82 83
ook de overheid nog worden vermeld.
Zij is een kleine, maar wel steeds na
drukkelijker aanwezige verkoper van
landbouwgrond aan het worden. Het
gaat de laatste jaren bij verkoop over
een oppervlakte op jaarbasis van rond
36 000 ha cultuurgrond. Dit is weer
een lichte stijging ten opzichte van de
tweede helft der jaren zeventig, toen
gemiddeld iets meer dan 32 000 ha per
jaar werd verkocht.
Grafiek 1 brengt dit in beeld. Het toont
dat de agrariërs de belangrijkste kopers
op deze grondmarkt zijn. Hun aandeel is
de laatste jaren procentueel duidelijk
toegenomen en lag in 1983 op 80
van de 37 000 ha die werden aange
kocht, terwijl het aandeel van particulie
ren zichtbaar terugloopt. Sinds het be
gin van de jaren zeventig is hun aandeel
Drs. J. J. C. G. Huijbers
Branchemanager
Bedrijven
meer dan gehalveerd. Het aandeel van
het Bureau Beheer Landbouwgronden
(BBL; voorheen SBL: Stichting Beheer
Landbouwgronden) is in de tijd vrij sta
biel gebleven.
Per saldo zijn de agrariërs en het Bureau
Beheer Landbouwgronden de enige
marktpartijen die hun aandeel cultuur
grond voortdurend zien stijgen ten koste
van andere marktpartijen. Een belangrijk
deel van de verkochte oppervlakte be
treft verpachte grond. Sinds 1970 is ge
middeld jaarlijks ruim 10 000 ha in an
dere handen overgegaan, hetgeen circa
1/3 van de aangeboden cultuurgrond
omvat. De helft hiervan betreft pacht-
beëindiging tussen ouders en kinderen,
terwijl het ook ongeveer voor de helft
betrekking heeft op verkoop aan de 'zit
tende' pachters. Door de verkoop van
verpachte grond loopt reeds jaren het
areaal pachtgrond terug van ruim 52
van de oppervlakte cultuurgrond in
1960 tot nog maar 37,6 in 1983. Dit
betekent tevens een toename van de
vermogensbehoefte op landbouwbedrij
ven, daar de pacht - een goedkope fi
nancieringsbron afbrokkelt.
Dat het pachtareaal terugloopt wordt in
belangrijke mate verklaard door het ge
ringe directe rendement van de pacht
grond. Uit berekeningen blijkt dat dit -
uitgedrukt in procenten van het pach
tersvermogen - in de loop der jaren is
gedaald van meer dan 2 tot 1
nu.
Daarnaast spelen factoren als waarde
daling van onroerend goed als gevolg
van verpachting een rol. In dit verband
moeten ook de veranderingen genoemd
worden, die zich hebben voltrokken
rond de bedrijfsovername. In plaats van
grond te verpachten aan een opvolger
