Inkoopcombinatie
Franchising
horizontale samenwerking. In Nederland is
in 1932 het eerste vrijwillig filiaalbedrijf
(de Spar-organisatie) opgericht in de le
vensmiddelenbranche. Deze branche is
uiteindelijk de enige waarin het vrijwillig
filiaalbedrijf tot ontwikkeling gekomen is.
Na een aanvankelijke groeiperiode, is het
(door gebrek aan goede structuren) de vrij
willig filiaalbedrijven geleidelijk minder
goed gegaan. Tussen de grossiers van de
vrijwillig filiaalbedrijf-organisaties onder
ling heeft zich jarenlang een belangenstrijd
afgespeeld die wel tot overnames heeft
geleid maar niet tot gestructureerd beleid.
Een goed gestructureerd beleid werd ech
ter steeds meer noodzakelijk vanwege de
vermindering van het besteedbaar inko
men. In het winkel- en koopgedrag werd
prijs een dominante factor, waarbij de zelf
standige levensmiddelendetailhandelaren,
al dan niet behorend tot het vrijwillig filiaal
bedrijf, zwak naar voren kwamen. Het
grootwinkelbedrijf kreeg hierdoor de mo
gelijkheden om met zijn sterke organisa
tiestructuur de omzet in zijn filiaalbedrij
ven te vergroten, welke mogelijkheden ten
volle werden uitgebuit. Gevolg van een en
ander is dat de positie van de levensmidde-
lenbedrijven, aangesloten bij een vrijwillig
filiaalbedrijf, over het algemeen vrij benard
Drs. P. C. C.
den Dubbelden
Bedrijfstakonderzoek
geworden is. Het aantal winkels is sterk ge
daald (van 1975 tot 1 985 met circa 4500)
evenals het marktaandeel (van circa 60%
in 1975 tot ruim 35 %in 1 985). De meeste
niet-filiaalbedrijven hebben hun aantrek
kingskracht op de consument verloren, on
der andere door het negatieve prijsimago,
het uiterlijk van de winkel en het gevoerde
assortiment.
Sinds kort is er weer beweging in het vrij
willig filiaalbedrijf gekomen. De positie van
de groothandel heeft enige wijziging on
dergaan. De toeleverende groothandel is
steeds meer als begeleidende en sturende
kracht gaan opereren. Door marketing-
functionarissen van groothandels zijn ver
koopformules ontwikkeld die aan de bij
hen aangesloten detaillisten ter beschik
king worden gesteld, voorzien van hulp
middelen en ondersteuning voor het ten
uitvoer brengen van een efficiënt bedrijfs
beheer en doeltreffende marktbewerking.
Tevens zijn er verbeteringen aangebracht
in het assortiment door introductie van
eigen, bij de verkoopformule passende
merken. Deze huismerken kunnen met hun
prijsstelling ook het negatieve prijsimago
ontkrachten.
De ondernemers uit het vrijwillig filiaalbe
drijf krijgen tegenwoordig alle mogelijkhe
den geboden flexibel op de markt in te spe
len. Ondanks de tendens dat het vrijwillig
filiaalbedrijf ook kenmerken van franchi-
sing gaat vertonen, is de kracht van deze
samenwerkingsvorm nog altijd gelegen in
de zelfstandigheid van de ondernemer.
Woonadviescentrum te Houten, initiatief
van de Inkoopcombinatie Samen Sterk.
bedingen van scherpe prijzen, maar ook
van oriëntatie op geografisch verspreid lig
gende inkoopmarkten en van het verzame
len van mode-informatie, omdat het assor
timent telkens per seizoen opnieuw moet
worden samengesteld of aangepast. De te
behalen voordelen kunnen hierbij dus het
grootst zijn. Bovendien werken inkoop-
De inkoopcombinatie is een typische vorm
van horizontale samenwerking. Krachten
worden gebundeld ten behoeve van geza
menlijke inkoop waardoor de marktposi
ties van de bij inkoopcombinaties aange
sloten leden gehandhaafd kunnen worden
en zo mogelijk versterkt. Een inkoopcom
binatie bezit eigen rechtspersoonlijkheid;
kapitaal wordt door de leden verschaft.
De eerste grote opkomst van de inkoop
combinatie dateert van rond 1930. De in
koopcombinaties waren regionaal en lo
kaal opgezet. De tweede golf stamt van na
de Tweede Wereldoorlog. Van toen af ont
wikkelden de inkoopcombinaties zich tot
de commerciële organisaties van nu, waar
bij naast gezamenlijke inkoop meerdere
functies ten behoeve van de aangesloten
leden worden uitgeoefend. Een aantal in
koopcombinaties is inmiddels belangrijk
gegroeid, terwijl de aangesloten leden
vaak uit meer dan één branche voortko
men; soms wel uit meer dan tien. Die in
koopcombinaties zijn onderverdeeld in
meerdere sectoren met elk een eigen mar-
keting-beleid dat mede wordt bepaald
door de marketing-units die deel uitmaken
van de inkoopcombinaties. Tevens worden
door deze marketing-units 'private labels'
ontwikkeld (huismerken) ten behoeve van
de aangesloten leden om in te spelen op de
toenemende merkgevoeligheid van de
consumenten.
Inkoopcombinaties zijn actief in vrijwel alle
branches van de detailhandel; het accent
ligt echter bij de branches met duurzame
consumptiegoederen. Bij die branches is
de inkoop niet alleen een kwestie van het
combinaties steeds meer samen in Euro
pees verband. De inkoopcombinaties van
de toekomst zullen in toenemende mate
handelen vanuit de afzetmarkt. Op grond
daarvan zullen een of meer groepen van
ondernemers worden gevormd met het
zelfde marketing-concept, hetzelfde kern
assortiment en een intensieve samenwer
king op allerlei gebied. Ook aan deze sa
menwerkingsvorm kan men in toenemen
de mate kenmerken van franchising onder
kennen.
Oorspronkelijk was franchising een con
tractuele verhouding tussen leverancier en
afnemer, ontstaan rond 1 900. De leveran
cier gaf een afnemer het exclusieve recht
zijn artikelen te verkopen tegen een vast
gestelde commissie of provisie. Vandaag
de dag betekent franchising dat een detail
list (de franchise-nemer) tegen vergoeding
een bepaald verkoopsysteem in zijn win
kel mag hanteren. Aan de franchise-gever
wordt een vergoeding betaald voor ver
leende diensten, zoals inkoop, promotie,
vestigingsplaatsonderzoek en andere
commerciële en economische activiteiten.
Aan franchising ligt altijd een overeen
komst ten grondslag, waarin de rechten en
plichten variëren van zeer strak geregle
menteerd ('hard') tot soepel ('soft'). Fran
chising is in Nederland de sterkst groeien
de samenwerkingsvorm. De voornaamste
oorzaken hiervan zijn:
er is relatief weinig eigen kapitaal be
nodigd;
de verkoopformule is uitgetest;
er vindt een sterke ondersteuning
vanuit de franchise-gever plaats.
