Netwerk
Giraal geld
Koppelingsprobleem
Weinig profijt
De consument
Een proef op de som
behulp van pasjes, zijn ook nadelen ver
bonden. Wanneer een consument onvol
doende saldo heeft om de betaling te ver
richten, wordt er geen fiat voor betaling
gegeven. De aankoop kan dan niet worden
gedaan. Dit zou wel eens nadelig kunnen
werken voor de relatie consument/bank,
maar vooral voor de relatie consument/
winkelier. Een ander nadeel is dat het nau
welijks mogelijk is een rekening te blokke
ren.
In Nederland wordt momenteel alleen ge
bruik gemaakt van de magneetstrippas. Dit
is een van de elementen van het elektro
nisch betalingsverkeer. Andere elementen
zoals bankcomputers, kassaterminals en
terminals bij zakelijke gebruikers, zijn in
voldoende mate aanwezig of verkrijgbaar.
Bovendien heeft de PTT binnen het be
staande telefoonnet een openbaar netwerk
ontwikkeld, dat geschikt is voor digitale
gegevensoverdracht tussen computers
(Datanet 1Kortom, het elektronisch beta
lingsverkeer in Nederland zou van de
grond kunnen komen.
Wat zijn nu de oorzaken die deze ontwik
keling zo matig en traag doen verlopen?
Voornaamste oorzaak is dat Nederland, in
tegenstelling tot andere Europese landen,
een goed georganiseerd giraal betalings
systeem heeft. De behoefte aan nieuwe
betaalvormen is daardoor niet groot. De
vervanging van het chartale (contante)
geld door het girale (niet-contante) geld
heeft al aan het eind van de jaren zestig
plaatsgevonden, toen op grote schaal het
loonzakje werd vervangen door de salaris
rekening bij bank of postgiro. Op de sala
risrekeningen zijn gegarandeerde betaal
middelen (cheques) geënt.
Een tweede oorzaak is van technische
aard. Consumenten en ondernemers zijn
aangesloten bij verschillende banken of de
postgiro. De banken zijn voor hun verbin
ding aangewezen op de bankgirocentrale,
direct of niet-direct (on-line of off-line). De
postgiro heeft geen directe verbinding met
de bankgirocentrale. Er functioneren twee
afzonderlijke communicatiecircuits. Hier
door ontstaan koppelingsproblemen wan
neer er geld moet worden overgemaakt
van giro naar bank of omgekeerd. Van
bank naar bank (ongeacht welke) of van
giro naar giro levert geen problemen op.
Een derde oorzaak is het kostenaspect. Het
elektronisch betalingsverkeer kan zich al
leen goed ontwikkelen wanneer de consu
ment daar in ruime mate gebruik van kan
maken. Dit betekent dat veel detaillisten in
het bezit moeten zijn van de daarvoor be
nodigde apparatuur. Dit brengt investerin
gen (en kosten) met zich mee, die de on
dernemer alleen dan zal doen, wanneer
daar voldoende profijt tegenover staat. Dit
is slechts voor een relatief gering aantal
ondernemingen het geval, bijvoorbeeld:
Vanwege het kostenaspect zal vooral de
kleinere ondernemer niet direct geïnteres
seerd zijn in elektronisch betalen. Momen
teel heeft 50 procent van de kleinere on
dernemers de beschikking over zeer een
voudige kassa's. De mogelijkheid van elek
tronisch betalen zal door deze onderne
mers voorlopig niet worden geïntrodu
ceerd. De detailhandel in Nederland wordt
getypeerd door kleinschaligheid. Van de
circa 130 000 winkels zijn er zo'n 100 000
zelfstandig. Deze ondernemers zijn ge
steld op persoonlijk contact met de klant.
Dit contact wordt in de meeste bran
ches belangrijker gevonden dan tijdwinst
bij het afrekenen. Tevens geldt dat onder
nemers in het algemeen niet bereid zijn te
investeren in apparatuur waarvan de ac
ceptatie en het gebruik door de consument
nog moet worden aangetoond.
De vierde oorzaak is de belangenstrijd tus
sen de financiële instellingen, de consu
mentenorganisaties, de overheid, de leve
ranciers van de apparatuur en de detail
handel. Belangen kunnen dan worden ver
taald in verantwoordelijkheden voor de pri
vacy- en beveiligingsaspecten en voor de
kosten daarvan.
Benzinepompen kunnen na invoering
van elektronisch betalen dag en nacht ge
opend zijn. Bovendien wordt het grote pro
bleem van geldbeveil/ging gereduceerd.
Ondernemingen met geavanceerde kas
sasystemen hebben goede aansluitmoge
lijkheden van apparaten die magneetstrip-
kaarten kunnen aflezen.
De meeste tijd bij de kassa's is nodig voor
de feitelijke betaling. Bij elektronische be
taling kan er per klant meer dan 1 minuut
tijdwinst worden geboekt in vergelijking
tot betaling met gegarandeerde betaal
middelen. Hierdoor kunnen kassa's en
daarmee personeel worden bespaard. Dit
geldt uiteraard alleen voor ondernemingen
waar meerdere kassa's aanwezig zijn zoals
warenhuizen en supermarkten.
Grotere supermarkten kunnen bovendien
voordelen behalen, door in combinatie met
scanning informatie te verzamelen voor
een optimale beheersing van de geld- en
goederenstroom. Eind 1984 was ruim 80
procent van de artikelen uit de levensmid
delenbranche voorzien van de Uniforme
Artikel Codering (streepjescode). Met be
hulp van scanningapparatuur wordt bij het
afrekenen van deze streepjescode gebruik
gemaakt.
Als vijfde en laatste oorzaak kan het huidi
ge betalingsgedrag van de consument
worden genoemd. In 1983 werd naar
schatting 90-95% van het aantal trans
acties in de detailhandel chartaal betaald.
De rest werd met cheques betaald. Wan
neer ervan uit wordt gegaan dat elektro
nisch betalen in eerste instantie dezelfde
voordelen oplevert als cheques en eenzelf
de penetratiegraad zal bereiken, is de con
clusie duidelijk.
Eind 1 985 zal er in de regio's Eindhoven en
Tilburg een proef van start gaan bij 84 ben
zinestations waar dan elektronisch kan
worden betaald. Door allerlei technische
oorzaken is deze proef ruim een half jaar
uitgesteld. Inmiddels is Mobil Oil gestart
met een systeem dat aan vrachtwagen
chauffeurs de mogelijkheid biedt bij een
aantal pompen elektronisch te betalen. Om
hier gebruik van te maken is een speciale
Mobil-pas nodig.
Momenteel wordt gewerkt aan de ontwik
keling en de introductie van een uniforme
pas ten behoeve van het elektronische be
talingsverkeer. De banken en de postgiro
geven ieder een eigen pas uit, die overal en
in alle apparatuur te gebruiken zal zijn.
Er moet rekening mee worden gehouden
Vervolg op pagina 20
