Crisis door structurele overcapaciteit
De zeescheepvaart maakt een onmisbaar deel uit van het
internationale transport van goederen. Als zodanig is het wel
en wee van deze bedrijfstak onderwerp van studie van de
Activiteit Bedrijfstakonderzoek. De recente samenwerking
van onze organisatie met de Nederlandse Scheepshypotheek-
bank heeft de noodzaak tot het volgen van de ontwikkelingen
in deze boeiende bedrijfstak verder versterkt. Dit artikel geeft
een overzicht van de belangrijkste bevindingen.
Ontwikkeling vraag en
aanbod
Tabei 7 Wereldvloot (x 7 min. dead weight ton dwt)
Tabel 2 Wereldzeeverkeer en wereldhandel (1978 100)
scheepvaart. Daarna zal verder worden in
gegaan op de verschillende deelmarkten,
waarbij (indien nodig) een splitsing zal
worden gemaakt tussen structurele en
conjuncturele overcapaciteit.
De wereldvloot aan zeeschepen had ultimo
1983 eenzelfde omvang als in 1978 (zie
tabel 1). In 1983 was voor het tweede
achtereenvolgende jaar sprake van een da
ling. Een daling die zich nog niet eerder
had voorgedaan in de na-oorlogse ge
schiedenis. De afname van de capaciteit
van de wereldvloot was het gevolg van ver
hoogde sloopactiviteiten. De opgeleverde
nieuwbouw bleef op eenzelfde niveau.
Medio 1 984 bevatte de orderportefeuille
van de verschillende scheepsbouwers
over de wereld voor zo'n 50 miljoen dwt
aan opdrachten. Al vanaf 1978 schommelt
niveau dan aan het begin van de jaren ze
ventig, toen de orders nog varieerden van
1 50 tot 250 miljoen dwt. De verwachting
is, dat ook de komende jaren de orders
rond de 50 miljoen dwt zullen liggen. De
jaarlijkse opleveringen bedragen bij dit or
derniveau 20 tot 25 miljoen dwt. Wanneer
de sloopmarkt op het huidige hoge niveau
blijft (30 tot 35 miljoen dwt), zal de om-
de hoeveelheid als de afgelegde afstand.
Als zodanig werd in 1 983 voor 1318 mil
joen ton-mijlen over de wereldzeeën ver
voerd. In 1979 was dit nog 1768 miljard
ton-mijlen, daarna is het steeds bergaf
waarts gegaan. Vooral in 1982 deed zich
een scherpe daling voor met 1 3,5 procent.
Het is dan ook geen toeval, dat in datzelfde
jaar het opgelegd tonnage sterk steeg en
het totale orderboek van de scheepsbou
wers rond de 50 miljoen dwt. Met 32 mil
joen was 1979 een dieptepunt, 1 981 met
57 miljoen een hoogtepunt. De scheeps
bouw ligt daarmee op een structureel lager
vang van de wereldvloot ook de komende
jaren nog iets afnemen.
De omvang van het wereldzeeverkeer
wordt gemeten in ton-mijlen. Deze maat
staf houdt zowel rekening met de vervoer
de omvang van de totale vloot voor het
eerst daalde. In het algemeen wordt aan
genomen, dat de omvang van de wereld
handel bepalend is voor de omvang van
het wereldzeeverkeer. Dit is zoals tabel 2
laat zien slechts ten dele waar. Het beeld
van het wereldzeeverkeer als totaal wordt
sterk bepaald door het vervoer van olie en
olieprodukten. Dit vervoer is sinds 1978
bijna gehalveerd.
Het vervoer van olie en olieprodukten
maakte in 1983 bijna de helft van het we
reldzeeverkeer uit. Bulkgoederen en overi
ge goederen hadden elk een aandeel van
ruim 25 procent. Voor deze categorieën
geldt wel, dat er een redelijke samenhang
is met de wereldhandel. Deze samenhang
is de laatste jaren wat minder, omdat voor
al de interregionale handel sterker toe
neemt dan de intraregionale handel. De
overcapaciteit in de zeescheepvaart leidt
ertoe, dat de tarieven waartegen schepen
varen marginaal zijn. Onder de huidige om
standigheden dekken deze slechts een ge
deelte van de vaste kosten. De schepen
met de laagste variabele kosten bepalen in
zo'n markt de hoogte van de tarieven; dit
zijn in het algemeen de nieuwere schepen.
Bij de oudere schepen met hogere varia
bele kosten komt de hoogte van de tarie
ven tot uiting in de waarde van het schip
die maatgevend is voor de kapitaalkosten.
Een relatief geringe fluctuatie in de tarie-
Per 31 december
Totaal
Opgelegd
Actief
Nieuwbouw
Sloop
1978
633
29
604
27
1979
638
10
628
19
24
1980
641
8
633
19
22
1981
649
21
628
24
16
1982
643
80
563
26
32
1983
633
75
558
24
34
Bron: Fearnleys Review
Jaar
Wereldhandel
Wereldzeeverkeer
Totaal
Olie"
Bulk"
Overig
1979
106
104
100
119
104
1980
108
98
88
125
108
1981
108
93
79
128
107
1982
105
80
61
125
103
1983
107
77
59
117
101
olie en olieprodukten ijzererts, kolen en graan
Bron: GA TT, CPB, Fearnleys Review
