17.
Eenvoudige procedure
Subsidiemogelijkheden
komen. Er zijn meer zaken die tot kavelruil
te voegen, op een bepaalde wijze te verka
velen en vervolgens bij notariële akte onder
elkaar te verdelen.
Het is ook mogelijk aan een dergelijke
overeenkomst mee te doen om onroerend
goed te kopen of te verkopen. Of, zoals het
in juridische termen luidt: om tegen in
breng van geld onroerend goed of tegen
Mr. drs.
C. W. I. van Vlokhoven
Juridische en
Fiscale Dienst
Drs. J. J. C. G. Huijbers
Branche-manager
Landbouw
inbreng van onroerend goed een geldsom
te verkrijgen. Er moet echter door minimaal
twee deelnemers grond worden inge
bracht.
Een van de belangrijkste kenmerken van de
kavelruil is dat deze gebaseerd is op vrijwil
ligheid van de deelnemers.
Een tweede kenmerk is de snelle en een
voudige afwikkeling, vooral wanneer het
aantal deelnemers beperkt blijft. In de
ministeriële beschikking is bepaald dat de
voorbereidingen tot de kavelruil maximaal
twee jaar - met de mogelijkheid tot verlen
ging van één jaar - mogen duren.
Kavelruil mag echter niet altijd en overal
plaatsvinden. Als voorwaarde is gesteld
dat zij een landbouwkundig nut moet die
nen. Dat wil zeggen, dat er door de ruil een
verbetering in de landbouwstructuur van
een bepaald gebied moet ontstaan. Deze
wijze van herverdeling is niet toegestaan in
de IJsselmeerpolders en in beginsel ook
niet in gebieden waar wettelijke ruilverka
velingen in uitvoering zijn.
Tot 1 januari 1 984 waren 1 660 kavelruilen
aangemeld, die betrekking hebben op een
totale oppervlakte van 42 356 hectare.
Hiervan waren 1473 kavelruilen (met een
oppervlakte van 36 468 hectare) bij de no
taris gepasseerd. In Noord-Brabant heb
ben de meeste kavelruilen plaatsgevonden
(422), terwijl in Drente de grootste opper
vlakte werd verkaveld (15 887 hectare).
In totaal waren 9000 bedrijven bij vrijwilli
ge kavelruilen betrokken. Jaarlijks zijn er
30 000 a 40 000 ha landbouwgrond bij
wettelijke ruilverkaveling betrokken. Door
gaans is een wettelijke ruilverkaveling niet
eerder afgerond dan na 20 jaren. Bij vrijwil
lige kavelruil daarentegen - zo is geble
ken - wordt doorgaans eenzelfde opper
vlakte in plusminus 10 jaren geruild. De
kosten van kavelruil steken bovendien
gunstig af bij die van wettelijke ruilverkave
ling. De laatste jaren worden gemiddeld
130 overeenkomsten afgesloten betrek
king hebbend op een oppervlakte van on
geveer 3000 hectare. Overigens is er een
tendens te bespeuren naar kleinere verka
velingen.
De procedure die gevolgd moet worden is
betrekkelijk eenvoudig. Wanneer kavelruil
een mogelijkheid lijkt tot bedrijfsverbete-
ring, zal de agrariër over het algemeen de
opinie van potentiële deelnemers aan een
dergelijke ruil peilen. Als er voldoende ge
gadigden zijn, kunnen zij zich wenden tot
de Provinciale Werkgroep Kavelruil (PWK),
die binnen de desbetreffende provincie de
begeleiding van kavelruiltransacties ver
zorgt.
Maar voordat de kavelruil bij de PWK
wordt aangemeld hebben de deelnemers
eerst te maken met de bedrijfsvoorlichter
van het Provinciale kantoor voor de Land
bouw en Voedselvoorziening. Deze bege
leidt de deelnemers bij het opstellen van
een conceptplan en omschrijft ook het
landbouwkundig nut van de operatie. In
overleg en uiterst zorgvuldig worden op de
kadasterkaarten nieuwe grenzen uitgezet
en verrekeningsbedragen vastgesteld. Als
de partijen eenmaal tot het sluiten van een
overeenkomst komen, is het raadzaam de
overeenkomst notarieel te doen verlijden.
Voor de deelnemers is de ruil immers
afgerond en vaak willen ze de nieuwe per
celen direct in gebruik nemen. Als deze
overeenkomst eenmaal is ondertekend,
wordt de kavelruil officieel bij de PWK
aangemeld. De termijn van twee jaar be
gint vanaf deze aanmelding te lopen.
Deze werkgroep coördineert de verdere
werkzaamheden. Wanneer de bal eenmaal
aan het rollen is gebracht, komen immers
vele spelers op het veld. Het Kadaster voert
de metingen uit; de landinrichtingsdienst
legt vast welke aanpassingswerkzaamhe
den moeten worden verricht; de natuurbe
schermingsconsulent moet hierover een
oordeel uitspreken; Staatsbosbeheer
toetst het verkavelingsplan op landschap
pelijke waarden en via de directeur van de
Landinrichtingsdienst bereikt het plan de
minister die er zijn goedkeuring aan moet
hechten.
Dan pas kunnen de werken worden uitge
voerd en kan de notaris de uiteindelijke ak
te opmaken, passeren en registreren, zo
dat de kavelruil daadwerkelijk beslag krijgt.
De voordelen van een vrijwillige kavelruil
zijn hierboven al genoemd: het landbouw
kundig voordeel en de snelheid waarmee
een herverdeling van grond tot stand kan
stimuleren. Mogelijkerwijs is het Bureau
Beheer Landbouwgronden (BBL) partij bij
de kavelruil. Hierdoor kan extra grond be
schikbaar komen voor de deelnemende
agrariërs. Deze stimulans is evenwel niet
altijd aanwezig; subsidies wel.
De bijdragen aan de deelnemers betref
fen:
De voorbereidingskosten, zoals de land
meting en het opmaken van een begroting.
Hierop wordt 100% subsidie gegeven.
Aanpassingswerkzaamheden, zoals het
aanleggen van dammen en sloten of het
realiseren van kavelaansluitingen. Op dit
werk wordt een subsidie gegeven tot 50
met een maximum van 800 gulden per
geruilde hectare.
De kosten voor de notaris worden door
het rijk vergoed, terwijl ook de overschrij
ving van hypotheken en beslagen geschiedt
zonder kosten voor de deelnemers. Hypo
theken en beslagen gaan met behoud van
hun rang over van de oude op de nieuwe
percelen.
Aanvullende landschappelijke voorzie
ningen. De hieraan verbonden kosten wor
den alleen gesubsidieerd in geval van pro
jecten groter dan 50 hectare en wel tot
100%, echter tot een maximum van 125
gulden per hectare.
De subsidies worden door de minister ge
geven en pas uitgekeerd na controle van de
werken door de Landinrichtingsdienst.
Het is opvallend dat vrijwillige kavelruilen
zich sterk geconcentreerd voordoen in be
paalde gebieden. Dat heeft alles te maken
met de motivatie van de desbetreffende
agrariërs om tot een vrijwillige herverde
ling te komen. Ook de houding van de
standsorganisaties en de activiteiten van
de Provinciale Werkgroep Kavelruil blijken
zeer bepalend te zijn voor de totstandko
ming van kavelruilen, alsmede het feit dat
in bepaalde gebieden ruilverkavelingen
aan de orde zijn. Door kavelruil kan de uit
gangspositie bij de ruilverkaveling zodanig
verbeteren dat door de deelnemers aan de I