Werknemerszelfbestuur in
Nederland nog onbekend
Associatie van Bedrijven op
Coöperatieve grondslag jubileert
ABC
SZB
23
Geen koploper
ABC 25 jaar
Alleen indirect
Een vijftigtal bedrijven met werknemerszelfbestuur heeft zich verenigd in de ABC,
de Associatie van Bedrijven op Coöperatieve grondslag. Samen hebben deze leden-
bedrijven zo'n 1800 werknemers en een jaaromzet van 250 miljoen gulden. Op basis
van een beleidsplan, getiteld 'ABC in de jaren 80', worden allerlei projecten uitge
werkt, in samenwerking met de door ABC in het leven geroepen Stichting Zelfbe
stuur (SZB). De SZB is een adviesbureau, en verzorgt voorlichting en informatie. Voor
startende bedrijven, voor bestaande bedrijven die willen omschakelen naar zelfbe
stuur en voor bedrijven die reeds een vorm van zelfbestuur hebben kan de SZB ad
vies geven bij de keuze van de rechtsvorm, de samenstelling van de statuten en
het tot stand komen van een ondernemingsplan. Ook vervult de SZB soms een be
middelende rol en beschikt zij over een opleidings- en trainingsprogramma.
Associatie van Bedrijven
op Coöperatieve grondslag
Secretariaat: bij SZB
Stichting Zelfbestuur
Oude Gracht 322
3511 PL Utrecht
tel. (030) 31 22 19
In de meeste bedrijven zijn de werk
nemers in loondienst. In bedrijven
met werknemerszelfbestuur - ook
wel genoemd produktiecoöperaties,
hoewel niet uitsluitend de coöpera
tieve rechtsvorm voorkomt - zijn de
werknemers ook eigenaar van het
bedrijf. Produktiecoöperaties ont
staan op verschillende manieren. Ze kun
nen gewoon worden opgericht door een
aantal mensen met een gezamenlijk initia
tief: het gaat dan meestal om een klein
schalige opzet. Het komt ook voor dat be
staande bedrijven worden omgezet in een
produktiecoöperatie. Soms wil de eigenaar
uit ideële of andere overwegingen zijn be
drijf overdragen aan het personeel. Het kan
ook zijn dat het bedrijf niet langer past bin
nen de strategie van een groter concern.
Dan kan in plaats van de meer bekende
'management buy-out' ook een 'personal
buy-out' plaatsvinden. Een derde situatie,
waaruit bedrijven met werknemerszelfbe
stuur ontstaan, is het faillissement (of ern
stige financiële problemen) van bestaande
bedrijven. Om hun werkgelegenheid te be
houden zetten de werknemers het bedrijf
soms op eigen kracht voort.
Werknemerszelfbestuur is in Nederland
een vrij onbekend verschijnsel. Het gaat
naar schatting om 250 bedrijven met zelf
bestuur. Daarnaast zijn er nog circa 1 500
zogenaamde MEMO-bedrijven: door hun
mens- en milieuvriendelijke bedrijfsvoe
ring lijkt het bestuursmodel daarvan even
eens op werknemerszelfbestuur. Deze ge
tallen komen in een pover daglicht te staan,
als we over de landsgrenzen kijken. Bij de
CICOPA, de wereldorganisatie van produk
tiecoöperaties zijn 91 000 bedrijven met
23 miljoen werknemers aangesloten. Dit
aantal vertoont een forse groei. Ten op
zichte van 1975 is het aantal bedrijven
ruim verdubbeld. Ongeveer een kwart van
alle produktiecoöperaties is gevestigd in
EG-landen. Bij de Europese organisatie
CECOPzijn 22 000 bedrijven met 770 000
werknemers lid, en dit aantal is sinds 1 975
zelfs bijna verdrievoudigd. Nederland is
dus bepaald geen koploper op het gebied
van werknemerszelfbestuur. Ook bij ons is
echter een duidelijke groei waarneembaar.
ABC, de Nederlandse overkoepelende or
ganisatie (zie kader), vierde dit jaar haar
25e verjaardag. Ter gelegenheid daarvan
werd onlangs in de Jaarbeurs een discus
siedag georganiseerd met als thema:
'Perspectief in Zelfbestuur, Zelfbestuur in
Perspectief'. Deze dag werd druk bezocht.
Circa 500 mensen vulden de gehoorzaal
van de Julianahal. Mannen en vrouwen die
zich van de dagelijkse beslommeringen
hadden losgerukt om eens ervaringen en
kennis uit te wisselen met mensen in een
zelfde bedrijfssituatie. Enkele vertegen
woordigers van de Rabobank waren in de
J. W. Marinissen
Bedrijfstakonderzoek
gelegenheid de dag mee te maken. Zij wa
ren getuige van een aantal goede inleidin
gen en van een discussie, waarin niet op
utopische maar op realistische wijze over
werknemerszelfbestuur werd gesproken.
Na inleidingen van ing. C. Willemsen (di
recteur van de Stichting Zelfbestuur) en ir.
C. Provily (voorzitter van de ABC), werd het
spits afgebeten door drs. ing. L. Dragt.
Dragt is algemeen directeur van het Coö
peratieve Bouwbedrijf Moes u.a. Hij be
schreef vanuit de praktijk hoe zelfbestuur
in een relatief groot bedrijf - met enkele
honderden werknemers - functioneert. Uit
