'Ik hoop dat die quotering
blijft'
Jan Maat (44) trouwde 21 jaar geleden
en nam ongeveer terzelfdertijd het ouder
lijk bedrijf over. Samen met zijn vrouw zet
te hij de schouders eronder.
Hij begon bescheiden met twaalf koeien.
Maar zijn ambitie was groot: uitgroeien tot
een tweemansbedrijf, bestaande uit hem
zelf en één vaste medewerker. Dat is hem
gelukt. Met hard ploeteren, onder het mot
to: uitbreiden is de kortste weg naar suc
ces en met de Europese wind in de zeilen
werkte hij gestaag aan zijn 'Eurohoeve' in
het Overijsselse Giethoorn, waar hij jaar
lijks een stroom buitenlandse bezoekers
rondleidt.
Nu, vele uitbreidingen later, zal er voorlo
pig geen meer aan toegevoegd worden.
Maat vertelt dat hij vorig jaar nog 10 hecta
re land heeft gekocht. 'Dit jaar zou er een
nieuwe stal bijgebouwd worden en zouden
er 30 koeien bijkomen. Maar dat gaat dus
nu niet door.
Want, ook voor Jan Maat waait de Europe
se wind thans uit een andere richting. Net
als iedere andere melkveehouder in ons
land voelt hij de hete adem van de super
heffing in de nek. 'Eurohoeve' of niet, ook
zijn melkproduktie moet het volle Brussel
se pond terug: in het overgangsjaar 1 984/
'85 met maar liefst 8,65 procent ten op
zichte van vorig jaar.
Hoe? Naast andere maatregelen zal het er
onvermijdelijk op neerkomen, dat hij zijn
fraaie veestapel van zo'n 120 superpro-
duktieve Holstein-Friesian koeien - een
aanvankelijk uit Amerika geïmporteerd ras
- met zo'n 12 procent moet inkrimpen.
Anders creéert hij binnenkort zijn eigen pe
perdure melkplas, die alleen nog maar te
gen een schijntje van de werkelijke kosten
bij de melkfabriek kan worden afgezet.
Immers, voor elke liter teveel geleverde
melk ontvangt hij uiteindelijk maar 1 9 cent
van het officiële melkgeld van 75 cent. De
56 cent die daartussen ligt is de superhef
fing en moet hij terugbetalen. En dan te be
denken dat op een groot aantal bedrijven
de produktie van één liter melk al gauw 60
cent kost.
Hoewel de superheffing Maat, die als voor
zitter van de Rabobank Steenwijk geen on
bekende in onze organisatie is, een be
hoorlijke rib uit zijn lijf kost, staat hij toch
niet model voor de melkveehouders die
echt in grote moeilijkheden kunnen ko
men. Boeren, wier veestapel eigenlijk te
klein is om goed van rond te kunnen ko
men, of boeren die nog niet zo lang gele
den met geleend geld fors geïnvesteerd
hebben in koeien en ligboxenstallen.
Wat gaat het Maat nu kosten? Is hij al be
gonnen de produktie terug te schroeven en
heeft hij al koeien moeten verkopen?
'Ik schat dat ik dit seizoen ruim 70 000 liter
melk minder zal moeten gaan produceren.
Dat zal me rond de 54 000 gulden aan in
komsten schelen. Om te beginnen heb ik in
de maanden mei en juni een achttal koeien
weggedaan. Er moesten er sowieso toch
al een paar weg, omdat ze minder produk-
tief werden.
'Verder hou ik natuurlijk goed in de gaten
hoeveel de overige koeien leveren. Ik heb
vanaf 7 april behoorlijk wat krachtvoer
minder gevoerd. Tot voor kort zaten we nog
boven de produktie van vorig jaar. Maar nu
zitten we er at zo'n 1 tot 2 procent onder.
'Om nog even terug te komen op dat verko
pen. Je moet daar goed mee uitkijken. Ik ken
boeren die in paniek koeien, die drachtig
waren, zijn gaan verkopen voor de slacht.
Dat is een dure grap. Je kunt beter die
koeien eerst laten kalven en dan koe en kalf
apart verkopen. Je moet trouwens helemaal
uitkijken voor een paniekstemming. Als alle
boeren meteen 12 procent van hun koeien
verkocht zouden hebben, zouden de slacht
huizen nu tjokvol liggen, met alle gevolgen
van dien voor de vleesprijzen.
Inkrimping van zijn veestapel en een ver
minderde krachtvoergift alleen zijn niet
voldoende om de melkproduktie omlaag te
krijgen en om het door de superheffing ge-
kleinere akkerbouwers die moeten uitwij
ken naar tuinteelt, zoals bollen of waspeen.
Hoewel er dus grenzen zijn aan de moge
lijkheden tot produktie-uitbreiding, ten
einde aldus de opbrengst te vergroten, het
inkomen op peil te houden en ook nog vol
doende te reserveren voor nieuwe of ver
vangende investeringen, gaan de kosten
gewoon door. Zo is onlangs in de IJssel-
meerpolders de pacht, die elke drie jaar
door het Rijk wordt vastgesteld, weer ver
hoogd. De vaste kosten (bij Mulder maar
liefst 7000 gulden per hectare) blijven stij
gen en ook de variabele, bestaande uit
zaken als pootgoed, zaaizaad, kunstmest
en gewasbeschermingsmiddelen. Hoe
speelt Mulder dat klaar?
'Door met nog scherper en efficiënter boe
ren proberen de omzet te vergroten. Als ik in
de afgelopen jaren m'n omzet niet verdub
beld had, had ik nu geen inkomen meer. Je
moet continu bezig zijn de kwaliteit van je
produkten te verbeteren, zodat je er een be
tere prijs voor krijgt. Scholing, het mee
draaien in studiegroepen, je laten voorlich
ten, een nauwkeurige registratie van je be
drijfsgegevens doorvoeren, het zijn allemaal
zaken die daar een rol bij spelen.
'Maar je moet ook continu op de kosten let
ten. We maken bijvoorbeeld met zijn drieën
gebruik van hetzelfde machinepark. Dat
scheelt nogal wat, als je bedenkt, dat die
machines binnen vijf tot zes jaar worden af
geschreven. Ook moet je proberen je eigen
arbeid zo produktief mogelijk te maken. De
akkerbouw wordt door de sterke rationalisa
tie en mechanisatie van de afgelopen jaren
steeds meer geconfronteerd met verborgen
werkloosheid. Je hebt twee grote pieken, de
inzaai- en de oogstperiode. Daartussenin is
het relatief rustig. Om die rustige periode
produktief te maken ben ik heel bewust 150
fokzeugen gaan houden.
Mulder zal het wel rooien. Toch zit hem wat
dwars. Hij snapt best dat je niet tegen de
klippen op kunt blijven produceren, als de
Europese markt duidelijke verzadigings
verschijnselen vertoont. Maar toch
'Natuurlijk is het zo dat de boeren in ons
land de afgelopen jaren enorm van de
Europese Gemeenschap geprofiteerd heb
ben.
Maar het is ook zo dat ze het in Brus
sel gigantisch uit de hand hebben laten lo
pen. En de rekening die nu gepresenteerd
wordt komt voor Nederland, dat veel belang
bij de EG heeft en daarom bereid is wat eer
der water bij de wijn te doen, dan ook wel
erg hard aan.
'Wat ik trouwens nog het ergste van alles
vind', aldus Mulder, 'is dat het vrije onder
nemerschap van de boer beteugeld wordt.
Het aan banden leggen van je mogelijkhe
den, van je kunnen als boer, dat vind ik een
levensgroot probleem. Daar maak ik me
het meeste zorgen over. Kijk, iemand die al
een jaar of tien boert, die lijdt niet direct
schade. Maar een vakbekwame boer, bij
voorbeeld een melkveehouder - dit speelt
trouwens in de familie van mijn vrouw -
wiens bedrijf juist moet groeien, bijvoor
beeld nadat er een overname is geweest
waarna zowel voor de ouders als voor de op
volger een inkomen verdiend moet worden,
die kan er niet eens extra tegenaan. Die
komt in de problemen. Die kan er niet eens
mee ophouden. Want in tegenstelling tot bij
eerdere saneringen is er voor hem geen
plaatsje op de arbeidsmarkt.
