A chter de terminal zit
een cliënt
Automatisering bij Japanse banken
Bancaire bedrijvigheid
Informatievoorziening
eel mensen worden nog steeds
onzeker, als ze met automati
sering of computers te maken
krijgen. Anderen voelen zich
daarmee echter letterlijk 'bui
tengewoon' in hun element.
Beide situaties zouden eigen
lijk niet moeten voorkomen,
omdat ze ongewenste mythes in stand
houden. Toch zijn ze realiteit. Hoe komt
dat? Is er wat aan te doen? Kan het ook an
ders?
Onlangs was ik in de gelegenheid weer
eens in Japan te mogen rondkijken. Uiter
aard in de eerste plaats geïnteresseerd in
de vraag: hoe gaan de banken met auto
matisering om? Opnieuw werd ik getroffen
door het feit, dat de oplossingen die ze
daar gekozen hebben, zo duidelijk worden
bepaald door cultuur, sociale geografie en
inrichting van de bancaire bedrijvigheid.
Wat geeft het ons te denken?
Het Japanse bankbedrijf wordt sterk gere
guleerd door de overheid. De renteniveaus
voor vele spaarvormen liggen vast. Ze wor
den voorgeschreven door de Bank van Ja
pan. Anderzijds treft men veel lange ter
mijnleningen aan ten behoeve van de grote
zakelijke cliënten. Daardoor maakt de ban
caire bedrijvigheid in Japan een gefixeerde
indruk. Het ligt dan ook voor de hand, dat
Japanse banken belangstellen in het on
derbrengen van hun liquiditeitssurplus en
in internationale leningen, omdat hun vrij
heid zich daarop concentreert.
Dit stelsel staat onder druk. Men wil vooral
meer vrijheid bij het vaststellen van de ta
rieven in de spaarsector. Het huidige stel
sel van gefixeerde tarieven en lange-ter-
mijncontracten zou echter wel eens struc
tureel in onbalans kunnen zijn, hetgeen zou
blijken als te grote stappen op het pad van
de liberalisatie zouden worden gezet.
Daarom moet men niet teveel verwachten
van een spoedige liberalisatie.
Het gevolg van een en ander is, dat grote
Japanse banken, via vestigingen in het bui
tenland, actief bezig zijn te leren omgaan
met balansmanagement en leningen op
basis van wisselende rentetarieven.
Rigide voorschriften komen we ook tegen
in het betalingsverkeer. De heersende ge
dachte is daar: chartaal geld is zo slecht
nog niet. Op grond daarvan wordt niet bij
voorbaat gekeken naar giralisering van
geldstromen, ten einde daarmee het mid
delenvolume te vergroten. Er is een strate
gie gekozen die het gemakkelijk maakt
cash geld via automaten, veelal in onbe
mande bankkantoren, te betrekken. Daar
bij is men zover gegaan bankbiljetten te
ontwerpen die gemakkelijk mechanisch en
elektronisch gelezen kunnen worden, zo
dat het storten van geld vergezeld gaat van
een stortingsbewijs, waarop het door de
automaat gelezen en geaccepteerde be
drag is aangegeven.
Andere vormen van regulering in Japan
hebben betrekking op de restricties voor
het openen, of sluiten van vestigingen, of
op consumptief krediet en dergelijke. De
Japanners zijn het meest spaarlustige volk
in de geïndustrialiseerde wereld. Door de
gefixeerde rente op tal van spaarvormen is
Ir. W. F. van Dinten
Voorzitter
Management Team
Automatisering
een grote markt ontstaan voor hoger ren
tende obligaties dan bankdeposito's (3,5
procent op 3-maands-deposito's). Op de
ze markt zijn ook verzekeraars actief, waar
door de competitie in de spaarsector onge
kende vormen heeft aangenomen. Ook
leeft nog sterk het gevoel te moeten
groeien in balanstotaal. Dat dit gepaard
gaat met marginale bijdragen aan het be
drijfsresultaat is in de jaarcijfers terug te
vinden.
Daar Japanse banken al tien jaar van net
werken gebruikmaken, ligt het voor de
hand dat intussen ruime aandacht is be
steed aan het vervolmaken van de wijze
waarop deze systemen informatie aanbie
den. Bovendien is de presentatie van de in
formatie één van de onderdelen waarop de
concurrentie zich toespitst. Het gebruik
maken van staafdiagrammen, rijkelijk
voorzien van kleur; het inschakelen van
stemmen om automatisch mondelinge in
formatie te geven; het op elk moment van
de openingsuren kunnen verschaffen van
saldo-informatie: alles is gebaseerd op het
extensief gebruik van netwerken.
Veelvuldig treft men ook onbemande kan
toren aan. Daarin is apparatuur geplaatst
die gekoppeld is aan het eigen net van de
bank, of aan een interbancair netwerk.
Voor alles moet worden betaald: 100 yen
(ongeveer f 1,20) voor een kasopname,
400 tot 800 yen voor een giro-overschrij
ving.
Doordat het bancaire stelsel zo geregu
leerd is, de bevolking zo geconcentreerd is
op een beperkt gebied en kastransacties
zo'n groot deel uitmaken van het totaal,
zijn de verschillen in oplossingen zeer be
perkt. Deze concentreerden zich vijf jaar
geleden nog op het kiezen van een archi
tectuur voor het eigen netwerk, het al of
niet inrichten van onbemande kantoren,
het al of niet overgaan op audio-informatie
aan cliënten en de mate waarin banken met
elkaar moesten samenwerken. Alle ge
noemde problemen lijken stabiel te zijn op
gelost, op de netwerkarchitectuur na. Door
de groeiende vraag naar communicatie
service moeten de banken keuzen maken,
waarbij computerverwerking en communi
catie als twee onafhankelijke technische
stelsels worden opgezet.
De Japanse PTT, NTT geheten, levert in de
loop van de komende jaren nieuwe netwer
ken op, die het mogelijk moeten maken al
lerlei netten te integreren en vrijwel elke
denkbare communicatieservice tussen
bank en klant in principe te realiseren. Dan
moeten nog wel afspraken worden ge
maakt over de vraag welke gegevens per
toepassing moeten worden uitgewisseld
en over de manier waarop dat moet gebeu
ren.
Dat is een taak voor de financile instellin
gen zelf. De afgelopen jaren is daarover
tussen de banken overeenstemming be
reikt. Een gevolg is, dat in snel tempo klan
ten met hun systeem kunnen communice
ren met hun bank. Opmerkelijk is, dat alle
partijen die in het Japanse bancaire stelsel
opereren, deze standaards hebben geac
cepteerd. Opmerkelijk is ook, dat de cliën
ten geen saldi van hun rekening mogen
V
