erslag
van een rondreis
ioor Brazilië
V f
Stamhoofd Amazon
Brazilië heeft ongeveer 90
miljoen inwoners en is in
oppervlakte groter dan heel
Europa. Het is een land met
veel tegenstellingen ook
wat de natuur betreft. Het
zuiden is koel met veel re
genval, zoveel dat grote ge
bieden door
overstromingen onder
water stonden in de tijd dat
wij er waren. In het noor
den zijn streken waar al
jaren weinig of geen regen
is gevallen en het
Amazonegebied heeft een
tropisch klimaat.
Stukje Holland
Hoofdstuk apart
Oud-voorzitter W. J. M. de Kok van de
Rabobank 's-Gravenhage reisde afge
lopen zomer samen met zijn vrouw en
kele maanden in Brazilië rond. De aan
leiding voor de reis vormde de tachtig
ste verjaardag van hun neef, pater Jan
v. d. Zandt, al veertig jaar werkzaam in
Brazilië en nog steeds actief als rector
van het ziekenhuis in Seté Lagoas. Ge
bruikmakend van zijn kennis en con
tacten waren de heer en mevrouw De
Kok in de gelegenheid op plaatsen te
komen, waar de gemiddelde toerist
niet komt. Op hun rondreis kwamen ze
onder meer in contact met de coöpera
tie Holambra die gesticht is door Ne
derlandse boeren, die na de oorlog naar
Brazilië emigreerden en waarvoor de
voormalige Centrale Boerenleenbank
in Eindhoven destijds een lening heeft
verstrekt.
Ook werden ze - 'misschien omdat we
in hoofdzaak onder Nederlandse paters
verkeerden' - regelmatig met hulpac
ties en projecten die hun oorsprong in
Nederland vinden geconfronteerd. Zo
bezochten ze de stam van de Marajo-
na-lndianen in het hartje van het Ama
zonegebied, waarvoor onder meer de
Stichting Steun door Rabobanken fi
nanciële middelen beschikbaar beeft
gesteld.
Hier volgt een reisverslag.
M «oewel Brazilië beslist geen ach-
AiW terlijk land is, is het economisch
t gezien één groot raadsel. Behalve
door de enorme staatsschulden die het
land naar de rand van een bankroet gedre
ven hebben en door problemen met het
IMF over rente en aflossingen, wordt het
land geteisterd door een enorme inflatie.
Op een bankdeposito met een looptijd van
3 maanden wordt 28 procent rente uitge
keerd. Toch gaat men er dan nog op ach
teruit, omdat de inflatie zo'n 1 0 a 1 2 pro
cent per maand bedraagt. Men kent twee
verschillende koersen: de dollar-cruzeiro-
koers 'parallel' en de dollar-cruzeirokoers
'officieel'. Beide koersen worden regelma
tig in de dagbladen gepubliceerd. Het
verschil in waardebepaling van de dollar
op de beide markten is opvallend.
We hebben niet kunnen achterhalen of on
dernemers, die hun onderneming met
vreemd geld financieren, hun lasten nog
wel kunnen dragen. Het lijkt erop dat de
kleine ondernemers de dupe worden.
De laatste twintig jaar is veel aan de ont
wikkeling van het land gedaan. Er zijn bij
voorbeeld goede verharde wegen aange
legd (we zagen een wegwijzer met een af
stand van 2014 kilometer erop aange
duid). Er zijn stukken land ontsloten en er
zijn veel industrieën tot ontwikkeling ge
bracht. We kunnen ons afvragen of het
soms niet wat te snel is gegaan. Is er niet te
veel geld gestoken in (nu nog) onrendabele
W. J. M. de Kok
Oud-voorzitter
Rabobank
's-Gravenhage
jaren vijftig op de rand van faillissement.
Hier kwamen we op onze reis voor het eerst
onze organisatie tegen. Want de Centrale
Boerenleenbank te Eindhoven was het ten
slotte die het destijds aandurfde om de
emigranten na grondige rentabiliteitsbere-
keningen een lening te verstrekken. 80
boeren haakten ondertussen af, omdat zij
de risico's van de voor die tijd forse lening
niet meer aandurfden. Voor de overgeble
ven 1 20 agrariërs betekende dit een ver
zwaring van hun voornemens. Maar zij zijn
toch geslaagd in hun opzet en Holambra I
is een stukje welvarend Holland in het hart
van Brazilië geworden.
In Holambra I wordt nog steeds, ook door
de kinderen en kleinkinderen, Nederlands
gesproken. Toch is men volledig geïnte
greerd in de Braziliaanse samenleving.
Hun 'Cooperative', zoals men het daar
noemt, is uitgegroeid tot een sterke coöpe
ratie. Een coöperatie met pakhuizen, sor-
teerinstallaties, koelhuizen en 65 eigen ge
koelde vrachtwagens om, behalve in het
buitenland, ook een groot gedeelte van de
produkten in Brazilië zelf af te zetten. Hun
produkten, citrusvruchten, bloemen en
potplanten, granen, eieren, slachtkippen,
varkens enz., worden met moderne tech
nieken voort bracht op moderne bedrijven,
aangepast aan klimaat en omstandighe
den daar.
Hoewel zij, net als wij hier, kampen met
problemen in de bedrijfsvoering, kwam het
"X*
Êk
investeringen, zoals de grote krachtcentra
le aan de grens met Paraguay, waarvan de
capaciteit nog slechts voor een gedeelte
wordt benut? Is ook de bouw van de nieu
we hoofdstad, Brasilia, soms te duur ge
weest? De stad is qua architectuur prach
tig om te zien, maar zo steriel dat hij
sociaal onleefbaar is. Een pluspunt bij de
bouw van deze stad is, dat een gedeelte
van het binnenland is ontsloten door de
aanleg van nieuwe wegen, waardoor het
tot ontwikkeling kon worden gebracht.
Op onze reis zijn we enkele dagen te gast
geweest bij de familie Van de Broek in de
nederzetting Holambra I. Zij is in 1 948 met
zo'n 200 andere Nederlandse agrariërs
naar Brazilië geëmigreerd. De problemen
die zij in de eerste decennia hebben onder
vonden zijn met geen pen te beschrijven.
De hele kolonie stond in het begin van de
geheel op ons over als een sterke leefge
meenschap. We mogen concluderen dat
de lening van de Centrale Boerenleenbank
te Eindhoven goed besteed is geweest.
De pioniers hebben hard gewerkt. Laten
we hopen dat de jongeren hun offers niet
zullen vergeten!
Een hoofdstuk apart is het gebied gelegen
rond de Amazone en haar vele zijrivieren.
De hoofdstroom ontspringt in het Andes-
hooggebergte in Peru en mondt na 6400
km uit in de Atlantische oceaan. Het is de
grootste rivier van de wereld met in haar
monding een eiland dat qua oppervlakte zo
groot is als Zwitserland.
Vliegend van Belem, dat aan de monding
ligt, naar Manaus zien we onder ons het
ondoordringbare oerwoud liggen. Het lijkt
net een onafzienbaar boerenkoolveld. Ma
naus was eens een rijke stad, groot gewor
