elektronisch betalingsverkeer? ~)e voortschrijdende automatisering van het betalingsverkeer heeft ook juridische aspecten. De bestaande wetgeving op het gebied van telecommunicatie, strafrecht, bewijsrecht en auteursrecht geeft niet op alle vragen een antwoord. Bovendien wordt in dit verband het ontbreken van een privacywetgeving als een steeds groter wordend probleem ervaren. van voor bewijs te hanteren documenten 25 De handmatige verwerking van de administratie is al grotendeels vervangen door computerpro gramma's. Aan de opbouw van landelijke computernetwerken per financiële instel ling wordt hard gewerkt, evenals aan het koppelen van deze netten in een nationaal betalingscircuit. De integratie van diverse nationale beta lingsverkeerssystemen in internationaal verband (SWIFT bijvoorbeeld) is beslist geen verre toekomstmuziek. Kortom: de snelheid en complexiteit van het betalings verkeer nemen sterk toe. Tegelijkertijd zijn nieuwe (apparatieve) be talingsvormen danig in opmars zoals geld uitgifte-automaten, point of sale (verkoop punt) terminals en huiscomputers voor het 'thuisbankieren'. Hiermee is de consu ment in staat om zelf geldhandelingen te verrichten met behulp van elektronische apparatuur. Al deze veranderingen hebben bijzonder interessante en ingrijpende juri dische gevolgen. Moment van betaling De automatisering van het betalingsver keer verkort de tijdlijn tussen het moment van afgifte van een betalingsopdracht en de creditering van de begunstigde. Zolang die momenten echter niet samen vallen, blijft problematisch wanneer nu Mr. J. M. A. Berkvens Juridische en Fiscale Dienst Ten gevolge van mechanisering en auto matisering van het betalingsverkeer is de problematiek van debitering en creditering een meetprobleem geworden, waarvan de aanpak bij voorkeur internationaal gestan daardiseerd door de wetgever moet wor den opgelost. Er is geen sprake van het ontstaan van inhoudelijk nieuwe juridische problemen met betrekking tot de beta lingstijdstippen. De problemen die opdoe men zijn van hoofdzakelijk bewijsrechtelij ke aard. Bewijsrechtelijke aspecten hhbbbbbm Omdat opdrachten kunnen worden gege ven zonder handtekening en de 'boekhou ding' van de financiële instelling door een computer wordt gegenereerd in plaats van door de boekhouder, verschuift de waarde naar de sfeer van de vrije bewijskracht. Het staat de rechter in voorkomende gevallen vrij om uitdraaien van computers en ande re computergegevens als bewijsmateriaal toe te laten of te accepteren. Een aardig probleem tenslotte is de vraag of al deze zaken vallen onder wettelijke ver plichtingen met betrekking tot bewaarter mijnen. Aansprakelijkheid Wanneer zich in het (elektronische) beta lingsverkeer problemen voordoen is niet steeds geheel duidelijk wie aansprakelijk is voor eventuele schade. De wet geeft slechts een aantal globale randvoorwaar den en laat het aan de betrokken partijen over om een en ander naderte regelen. Een voorbeeld van een dergelijke regeling vor men de Algemene Bankvoorwaarden en het Girobesluit. De specifieke karakteristieken van de ap paratieve betaalvormen maken echter een aanvulling op genoemde algemene rege lingen wenselijk. Hierin moet duidelijk worden aangegeven wat de wederzijdse rechten, plichten, verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden zijn van definancië- le instellingen en hun cliënten. In de Verenigde Staten zijn deze nadere re gelingen vastgelegd in de Electronic Fund Transfer Act van 1978. In de meeste Europese landen wordt gebruik gemaakt van algemene voorwaarden. Men treft er aansprakelijkheidslimieten voor de cliënt in aan, zoals we die ook kennen bij de ge garandeerde betaalmiddelen, instructies algemeen uitgesloten. Uitdrukkelijk wordt de cliënt verzocht zijn persoonlijk identifi catienummer niet op zijn kaart te vermel den. De door de financiële instelling te plaatsen apparatuur zal aan zware techni sche voorwaarden moeten voldoen. Kort stondige of langdurige stroomuitval, be- dieningsfouten, mogelijke defecten in on derdelen van de apparatuur of beïnvloe ding van buitenaf (geweld of elektronica) moeten niet kunnen leiden tot foutieve boekingen of uitbetalingen. Samenwerkingsverbanden mmmmÊÊÊnm^ De samenwerking van financiële instellin gen op het gebied van elektronisch geld verkeer noodzaakt tot het treffen van een aantal voorzieningen. Maar allereerst moet worden nagegaan of de samenwerking is geoorloofd tegen de achtergrond van EG- mededingingsbepalingen of Amerikaanse anti-trust wetgeving, in het geval er Ameri kaanse financiële instellingen bij betrok ken zijn. Wanneer hier geen moeilijkheden rijzen, kunnen bepaalde afspraken worden ge maakt. Zo dient bij het opzetten van een systeem van onderlinge gegevensuitwis seling de betrouwbaarheid van het sy steem te worden bevorderd. Dit is mogelijk door maatregelen te nemen die gericht zijn op het tegengaan van (niet onderkende) verminking van berichten, dubbele uitvoe ring van opdrachten, kwijtraken van infor matie. Ongeauthoriseerde toegang tot computersystemen of verbindingslijnen, wijziging of vernietiging van gegevens moeten voorkomen worden. Waar appara tieve betaalvormen beschikbaar worden gesteld, dienen maatregelen te bestaan ter voorkoming van misbruik van (verloren of gestolen) magneet/chipkaarten of per soonlijke identificatienummers. De kwali teit van de getroffen maatregelen bepaalt de mate waarin de financiële instellingen onzorgvuldigheid kan worden verweten, alsmede de bewijskracht van door de com puter gegenereerde documenten. Wanneer financiële instellingen hun appa ratuur beschikbaar stellen aan anderen dan de eigen cliënten voor het doen van betaaltransacties, zullen onderlinge af spraken moeten worden gemaakt tussen de financiële instellingen over hun verant woordelijkheden en aansprakelijkheden ten opzichte van elkaar. Het spreekt vanzelf dat ook regelingen be- precies het moment van betaling is. Het bepalen van de betalingstijdstippen is on der meer van belang bij beslaglegging of faillissement van debiteur of crediteur: val len de overgeboekte bedragen wel of niet onder het beslag of faillissement? voor het geval van diefstal of verlies van kaarten, de periode gedurende welke de cliënt zelf aansprakelijk is voor schade. Aansprakelijkheid van financiële instellin gen voor schade als gevolg van het niet functioneren van apparatuur wordt in het horen te worden gemaakt over de verde ling van mogelijke schaden, voorzover ze niet in redelijkheid aan één der financiële instellingen kunnen worden toegerekend. In het internationale betalingsverkeer ten slotte moeten afspraken worden gemaakt

Rabobank Bronnenarchief

blad 'Rabobank' | 1983 | | pagina 25