+Tk
Ondanks een licht
herstel van de
economie blijft de
werkgelegenheid in ons
land dalen. Met
tegelijkertijd een forse
toevloed van nieuwe
arbeidskrachten neemt
de werkloosheid
daardoor steeds grotere
vormen aan. Tegen deze
achtergrond is
herverdeling van de
bestaande arbeid door
middel van
arbeidsduurverkorting
actueel.
Argumenten voor
Argumenten tegen
Ruimte voor
arbeidsduurverkorting
De arbeidsduur
verkort
W 1
Drs. A. J. A. M. Kuijpers
Algemeen Economisch
Onderzoek
Vooral vanuit maatschappelijk gezichts
punt is arbeidsduurverkorting (ADV) een
wenselijke ontwikkeling. Het ligt daarom
voor de hand dat vele argumenten die wor
den gebruikt ter verdediging van ADV ap
peleren aan sociale factoren:
Het is rechtvaardiger om de lasten van
werkloosheid over meer mensen te ver
delen.
Herverdeling van arbeid voorkomt dat
de maatschappij wordt gespleten in een
groep van werkenden, de bevoordeelden,
en een groep van niet-werkenden, die
voor hun inkomen zijn aangewezen op de
solidariteit van de eerstgenoemden.
Door deze tweespalt kan maatschappe
lijke onrust ontstaan als niet tot herverde
ling van arbeid wordt overgegaan.
Ook wordt aangevoerd dat ADV de
emancipatie bevordert, omdat er dan meer
deeltijdbanen beschikbaar komen, waar
voor vooral gehuwde vrouwen interesse
hebben.
Naast deze sociale argumenten wordt er
wel gesteld dat bij herverdeling minder
sprake is van ontscholing en dat een korte
re arbeidstijd leidt tot een stijging van de
arbeidsproduktiviteit per uur en een daling
van het ziekteverzuim.
Daar staat tegenover dat het huidige eco
nomische bestel grotendeels is ingericht
op een arbeidstijd van 40 uur per week.
Verandering hierin roept weerstanden op
die door tegenstanders van ADV veelal
worden geuit met verwijzing naar econo
mische factoren:
ADV leidt tot een hogere kostprijs per
arbeidsuur, bijvoorbeeld door gelijkblij
vende personeelskosten en door extra or
ganisatorische kosten.
ADV zal een verdergaande nivellering
tot gevolg hebben in het geval de lagere in
komens worden ontzien bij inlevering van
loon.
O De bereidheid om loon in te leveren voor
rendementsherstel van het bedrijfsleven
zal afnemen als het inkomen reeds daalt
als gevolg van ADV.
Er wordt extra arbeidsaanbod uitgelokt
bij een groter aanbod van banen met een
kortere arbeidstijd. Enerzijds zijn er men
sen die niet voor 40 uur per week maar wel
voor korter willen werken.
Anderzijds lijkt de geneigdheid bij vele
werknemers groot om in dat geval een bij
baantje te zoeken.
Ook wordt wel aangevoerd dat de feite
lijke stijging van het aantal banen als ge
volg van ADV zwaar wordt overschat.
Vanuit maatschappelijk oogpunt is ADV
wenselijk, maar economisch gezien kleven
hieraan nogal wat bezwaren. Bovendien
kan men zich afvragen of het wel mogelijk
is om een blijvende ADV in te voeren, zon
der dat hierdoor een belemmering wordt
gevormd voor een verdere welvaartsgroei
in de toekomst.
Op dit moment bestaat de beroepsbevol
king uit ongeveer 5,3 miljoen personen
(gemeten in hele arbeidsjaren) en maakt
daarmee 37 van de totale bevolking uit.
Uit de bevolkingsprognose van het CBS en
een vooruitberekening van het trendmatig
arbeidsaanbod door het CPB blijkt, dat in
het jaar 201 0 het inwonertal 1 5,8 miljoen
zal bedragen en het arbeidsaanbod 5,9
miljoen: ofwel eveneens 37 °/o van de tota
le bevolking. De verhouding tussen de be
roepsbevolking en de totale bevolking,
waarover de door de beroepsbevolking
geproduceerde goederen en diensten wor
den verdeeld, is daarmee in 2010 gelijk
aan nu. Echter, mede onder invloed van de
technische ontwikkeling zal de arbeidspro
duktiviteit over deze reeks van jaren fors
stijgen. Een arbeider in 2010 heeft voor
dezelfde produktie nog slechts een ge
deelte van de tijd nodig die een arbeider
daarvoor in 1 983 besteedt. Rekening hou
dende met de stijgende arbeidsproduktivi
teit vormt het aantal beschikbare arbeids
krachten daarom ook bij een aanzienlijke
verkorting van de arbeidsduur geen be-