Consequenties Groeiende belangstelling pensatie-eisen worden geconfronteerd, Tweede keus Deze zogenaamde precompensatie heeft als voordeel voor de westerse exporteur, dat hij meer zekerheid heeft over de kwali teit van de aangeboden goederen. Naast de genoemde eenmalige kortlopen de compensatietransacties bestaan lang lopende en vaak grootschalige compen satie-overeenkomsten, waarbij een bedrijf kapitaalgoederen levert en zich verplicht de met deze goederen voortgebrachte pro- dgkten terug te kopen. Deze overeenkom sten noemt men terugkooptransacties (buy back arrangements). Deze zijn in het verleden vooral afgesloten tussen Oost- blokstaten en westerse ondernemingen, terwijl ook vaak de overheden van de westerse industrielanden bij de transactie betrokken waren. Deze overeenkomsten betroffen voor een belangrijk deel energie, met name Russisch gas, waarbij westerse bedrijven de uitrusting voor de exploitatie en het vervoer van gas leverden en de Sowjetunie deze kapitaalgoederen betaal de met gasleveranties. De meest recente en tevens grootste transactie tot dusverre werd enige tijd geleden afgesloten tussen een aantal Westeuropese landen en bedrij ven en de Sowjetunie voor de aanleg van een aardgaspijpleidingnet van Siberië naar West-Europa. Ook in de chemische sector zijn tal van te rugkoopovereenkomsten gesloten. In de agrarische sfeer zijn zulke overeenkom sten tussen Oost en West zeldzaam, met name aangezien de Oostbloklanden zelfde voortgebrachte produkten hard nodig hebben. Een voorbeeld van een dergelijke terugkooptransactie is de levering van uit rusting voor tabaksverbouw en -verwer king, waartegenover de levering van ta- baksprodukten staat. Indien sprake is van een veelvuldig contact tussen de koper en verkoper, of indien de verkoper een langdurige relatie met de koper wenst aan te gaan, wordt vaak een raamovereenkomst gesloten. Doorgaans worden dergelijke overeenkomsten aange gaan door grote multinationale onderne mingen die een uitgebreid produktiepak- ket kunnen aanbieden en afnemen. Ook worden soortgelijke verdragen tussen lan den onderling afgesloten. De toenemende interesse voor ruilhandel roept heel wat vragen op. Ruilhandel vormt een gevaar voor het open internationale handelssysteem, zoals zich dat na de Tweede Wereldoorlog heeft ontwikkeld. Ruilhandel kan immers worden be schouwd als een vorm van protectionisme, aangezien compenserende terugkoopver plichtingen delen van de wereldhandel af sluiten voor open concurrentie. Ook houdt deze handelswijze inefficiënte produktie- methoden in stand en kan zij leiden tot een verkeerde herverdeling van produktie- middelen. De westerse bedrijven die zich inlaten met compensatiehandel worden voor aanzien lijke problemen gesteld. In het algemeen betekent dit additionele kosten en tijdro vende procedures. De westerse exporteur bevindt zich meestal in een nadelige on derhandelingspositie. Vooral het midden- en kleinbedrijf beschikt vaak over onvol doende kennis en kanalen om met succes ruilhandelovereenkomsten af te sluiten. De meest voorkomende problemen zijn: moeilijkheden bij het lokaliseren, verkrij gen en verkopen van compensatiegoede ren: late levering en lage kwaliteit van de compensatieprodukten; buitensporige boetebedingen voor het niet nakomen van de contractuele verplichtingen en beper kingen ten aanzien van de doorverkoop van compensatieprodukten op derde markten. De voordelen voor de westerse onderne ming zijn onder meer een mogelijke markt - penetratie, afzet van produktie-overschot- ten en een stabiele aanvoer van produkten, hetgeen met name geldt bij lange-termijn- contracten, zoals voor Russisch gas. Ook de compensatie-eisende partij kan nade len ondervinden van ruilhandel. De prijzen waartegen de goederen worden geleverd, zijn niet gebaseerd op rationele criteria. De afzet van produkten door middel van ruil handel draagt niet bij tot het vergaren van kennis omtrent afzetmarkten en evenmin tot verbetering van de kwaliteit van het produkt en verhoging van de doelmatig heid van het produktieproces. Soms con curreert men op deze wijze met de eigen directe export. Hoewel de nadelen van ruilhandel de voor delen lijken te overtreffen, bestaat de ver wachting dat compensatiehandel de ko mende jaren zal blijven toenemen. De Oostbloklanden maken reeds jarenlang gebruik van ruilhandel aangezien deze handelwijze uitstekend past in het Oosteu- ropese bureaucratische systeem. Als ge volg van de geringere kredietfaciliteiten in het Westen en het afnemende concurren tievermogen nemen hun compensatie- eisen toe. Ook een groeiend aantal ontwik kelingslanden lijkt zijn toevlucht te nemen tot ruilhandel onder invloed van hun slin kende deviezenvoorraden en verslechterde ruilvoet. Daarnaast zijn westerse expor teurs tegenwoordig eerder geneigd te zwichten voor compensatie-eisen, aange zien de noodzaak tot exporteren groter wordt bij een dalende binnenlandse afzet. De afwikkeling van compensatieverplich tingen stelt hoge eisen aan de westerse onderneming, die daar meestal onvol doende voor is uitgerust. Grote internatio nale bedrijven, die regelmatig met com- hebben vaak gespecialiseerde afdelingen voor compensatietransacties. Kleine be drijven zullen zich meestal moeten wenden tot internationale handelshuizen, wier be middeling zich kan uitstrekken van advise ren en assisteren tijdens de onderhande lingen tot het volledig overnemen van de compensatieverplichting. In Europa be staat een groot aantal handelshuizen, waaronder de hiervoor genoemde Unico Trading, dat regelmatig compensatie transacties afwikkelt. Veel handelshuizen maken deel uit van een bankinstelling, of onderhouden nauwe banden met het bankwezen. Immers vaak zijn financie ringsfaciliteiten vereist, aangezien de cliënt niet in de positie verkeert om de tijd financieel te overbruggen die verstrijkt, totdat de compensatiegoederen zijn ver kocht. Ingeval van precompensatie zal de exporteur de verkregen goederen moeten voorfinancieren totdat hij voor zijn eigen exportprodukten betaald krijgt. Ruilhandel mag niet worden beschouwd als een alternatief voor het open internatio nale handelssysteem. In de huidige mon diale omstandigheden, waarin verscheide ne landen in financiële nood verkeren, kan ruilhandel echter worden gezien als een middel om de pijn van de geringere export mogelijkheden, betalingsbalanstekorten en geslonken deviezenreserves te verlich ten. Niettemin moet ervoor worden ge waakt dat een verslavende werking uitgaat van ruilhandel. Met name de Oostbloklan den maken zoals gemeld reeds lang ge bruik van ruilhandel en lijken er niet meer buiten te kunnen. Daarentegen wordt ruilhandel door vele ontwikkelingslanden nog steeds als een noodgedwongen tweede keus gezien. Ge zien de ernst van de internationale finan ciële situatie en het trage herstel van de wereldeconomie lijken deze landen echter nog enige tijd aan deze keuze vast te moe ten houden.

Rabobank Bronnenarchief

blad 'Rabobank' | 1983 | | pagina 19