De overdracht nader
bekeken
Titel
boek, eeri academische titel of een kam
pioenstitel. In de juridische zin betekent
titel de rechtsverhouding die tot over
dracht verplicht. In de meeste gevallen is
dit een overeenkomst. Zo bevat de koop
overeenkomst van een huis voor de verko
per de verplichting om dit huis aan de ko
per in eigendom over te dragen. Andere ti
tels zijn: ruil, schenking, aanneming van
werk etc.
Beschikkingsbevoegdheid
Levering
Het Nieuw Burgerlijk Wetboek
scheiden in zekerheidsrechten: pand en
hypotheek, en gebruiksrechten: vruchtge
bruik, erfdienstbaarheid, erfpacht en op
stal.
Afhankelijke rechten. Dit zijn rechten
die niet zonder een ander recht, het zoge
naamde hoofdrecht, kunnen bestaan. Men
denke aan pandrecht, hypotheekrecht,
borgtocht. Afhankelijke rechten zijn niet
zelfstandig overdraagbaar. Zo gaat een
borgtocht van de gemeente teniet zodra
de lening is afgelost, terwijl de rechten uit
de borgtocht jegens de gemeente niet
los van de vordering van de bank aan een
ander kunnen worden overgedragen.
Om een overdracht geldig te doen zijn,
moet voldaan worden aan drie vereisten:
geldige titel, beschikkingsbevoegdheid en
leveringshandeling. Het NBW brengt ons
in de praktische uitwerking van deze ver
eisten een paar opmerkelijke verschillen
ten opzichte van het BW. Vanwege het be
lang voorde praktijk zullen wij hierwatdie-
per op ingaan.
Wij kunnen ons voorstellen dat dit begrip
een niet-jurist wat vreemd in de oren klinkt,
omdat het begrip titel in het spraakgebruik
wordt gebruikt in de zin van de titel van een
Geen (geldige) titel, geen overdracht. Een
vrij eenvoudig uitgangspunt zou men zo
zeggen, maar zo simpel ligt het toch niet.
Soms wordt namelijk pas achteraf vastge
steld dat er van een titel geen sprake was
en men kan zich dan afvragen, of voren
staand uitgangspunt moet worden ge
handhaafd, wanneer er rechten van derden
in het geding zijn.
Een voorbeeld ter verduidelijking: met geld
en goede raad van mijn bank koop ik van de
gemeente een perceel bouwgrond met de
verplichting om binnen een jaar een huis te
bouwen. Aan de bank verleen ik het recht
van hypotheek op dit perceel. Welgemoed
begin ik aan de bouw, maar na een jaar ben
ik door omstandigheden niet verder geko
men dan de fundering. De gemeente laat
vervolgens de rechter onze koopovereen
komst ontbinden. Naar huidig recht bete
kent dit dat de eigendom van de grond au
tomatisch bij de gemeente terugkeert, als
of zij altijd eigenaar was gebleven. Men
spreekt in dit kader van terugwerkende
kracht. Die terugwerkende kracht brengt
ook met zich mee dat het hypotheekrecht
van de bank vervalt. Immers ik wordt
geacht nooit eigenaar - een van de vereis
ten om hypotheek te kunnen verlenen - te
zijn geweest. Verder brengt de terugwer
kende kracht met zich mee dat eventuele
latere overdrachten eveneens ongeldig
zijn.
Het moge duidelijk zijn dat een dergelijk
systeem een grote rechtsonzekerheid te
weeg kan brengen. Aan dit bezwaar wordt
door het NBW grotendeels een einde ge
maakt, doordat de terugwerkende kracht
in dit soort gevallen geheel wordt uitgeslo
ten. Dit betekent dat ik in het voorbeeld van
daarnet, ook na de rechterlijke ontbinding
van de koopovereenkomst, eigenaar blijf
en de bank haar hypotheekrecht behoudt.
Wel ben ik verplicht de grond terug over te
dragen aan de gemeente. Mocht ik de
grond inmiddels hebben doorverkocht, bij
voorbeeld aan mijn broer, dan blijft die la
tere overdracht intact. In dit geval kan de
gemeente mij alleen verplichten de waarde
van de grond aan haar te vergoeden.
In andere gevallen maakt het NBW het mo
gelijk om de rechter te vragen de terugwer
kende kracht geheel of ten dele uit te
sluiten.
Overigens gebiedt de eerlijkheid te zeggen
dat het probleem van de terugwerkende
kracht onder het huidige recht in belangrij
ke mate is teruggedrongen, doordat in bij
na iedere akte van overdracht afstand
wordt gedaan van het recht om ontbinding
van de overeenkomst in te roepen.
Het spreekt vanzelf dat degene die een
goed overdraagt of een recht op een goed
verleent, daartoe bevoegd moet zijn. Zo is
de eigenaar van een huis of diens gevol
machtigde bevoegd om dat huis te verko
pen, daarop hypotheek te verlenen etc.
Maar wordt die eigenaar failliet verklaard,
dan is vanaf dat moment niet hij maar de
faillissementscurator de bevoegde per
soon. In het beginsel dat zonder beschik
kingsbevoegdheid geen overdracht tot
stand komt, brengt het NBW geen wijzi
ging, wél in de uitzonderingen die er op de
ze regel bestaan: het later nog te behande
len geval van de onwetende derde.
Om een overdracht uiteindelijk te doen
plaatsvinden zal er nog een aantal feitelijke
en formele handelingen moeten worden
verricht. Deze handelingen verschillen, al
naar gelang de aard van de goederen, die
worden overgedragen. Koop ik bijvoor
beeld een doos sigaren dan zal de leve
ringshandeling bestaan uit de overhandi
ging van die doos sigaren. En daar is de
kous mee af.
Vanwege het belang voorde praktijk zullen
wij nader ingaan op de meest voorkomen
de gevallen.
Onroerende zaken: grond en eventueel
daarop gebouwde huizen. Levering hier
van alsmede vestiging en overdracht van
rechten hierop, zoals een recht van erf
pacht of opstal maar ook een recht van hy
potheek, vindt plaats door middel van een
notariële akte en de inschrijving van deze
akte in het kadaster. Het onderscheid, dat
in het huidige BW wordt gemaakt tussen
overschrijving van een koopakte en in
schrijving van een hypotheekakte keert in
het NBW niet meer terug. Voortaan wordt
alleen nog maar gesproken van de in
schrijving van een akte.
Een ander opvallend feit is dat het NBW
het mogelijk maakt bij de overdracht van
een onroerende zaak te bepalen, dat de
verplichtingen van de koper om iets de
dulden, of iets niet te doen met betrekking
tot die onroerende zaak automatisch gel
den voor alle toekomstige eigenaren. Deze
verplichtingen dienen dan wel ingeschre
ven te zijn in het kadaster, zodat ze voor
iedereen kenbaar zijn. Deze nieuwe rege
ling is onder meer van belang, als een
bank bij de verkoop van een haar toebeho
rend kantoorpand wil bereiken, dat in het
verkochte gedurende een reeks van jaren
geen bankbedrijf meer wordt uitgeoefend.
In de toekomst zal men dan geen toe
vlucht meer behoeven te nemen tot aller
lei kettingbedingen, die bij elke nieuwe
overdracht aan de koper moeten worden
opgelegd waarbij de bank het risico loopt
dat zij een latere koper niet gebonden kan
houden, omdat het kettingbeding niet is
doorgeschoven.
Roerende zaken. Levering geschiedt
ook volgens het NBW door bezitsver-
schaffing: door de verkrijger in staat te
stellen die macht uit te oefenen, die men
zelf over de zaak had. In de meeste geval
len komt dit neer op een feitelijke afgifte.
Denk aan het zojuist gegeven voorbeeld
van de doos sigaren.
Soms is men de macht over de zaak
kwijtgeraakt, met name als er sprake is
van diefstal. Het NBW maakt het anders
dan het huidige BW mogelijk ook die za
ken over te dragen, hetgeen geschiedt
door middel van een onderhandse of
