Als het inkomen:
de achterliggende
periode
I steeg te dalen
II daalde te stijgen
Het lijkt erop dat we ons met de Neder
landse gezinsbesparingen die bij banken
terechtkomen thans in situatie I bevinden.
De bankbesparingen in Nederland hebben
zich in het afgelopen jaar overigens in tota
liteit negatief ontwikkeld. De oorzaken
hiervoor liggen echter meer in de sterk ge
daalde geldmarktrente en daarmede het
teruglopen van andersoortige middelen
met name termijndeposito's.
Opvallend is, dat uit onderzoek blijkt dat bij
lagere inkomensgroepen en ouderen het
spaargedrag niet afhankelijk is van bijvoor
beeld een hoge inflatie.
Hoge inkomensgroepen laten hun spaar
gedrag meer afhangen van externe facto
ren zoals belastingen, rentestand enz. Voor
hen is sparen een van de middelen tot ver
mogensbeheer.
Onvoorziene omstandigheden
De voornaamste redenen waarom wordt
gespaard zijn reeds eerder genoemd.
Onafhankelijk van de economische situatie
is het doel dat steeds weer als belangrijk
ste naar voren komt het sparen voor on
voorziene omstandigheden. Als gevolg
daarvan blijkt een relatief grote vraag naar
een hoge mate van beschikbaarheid. De
mate waarin voor dit doel en de overige
doelen wordt gespaard is echter wisse
lend. Prof. Warneryd verklaart dit aan de
hand van een vergelijking met wijzigingen
in de persoonsontwikkeling van de men
sen (van behoefte aan zekerheid tot zelf
verwerkelijking).
Welke externe factoren kunnen het sparen
beïnvloeden? De eerste factor die zich aan
dient, naast de reeds eerder genoemde in
komensverwachtingen, is het al dan niet te
behalen belastingvoordeel. Met name ho
gere inkomensgroepen blijken hiervoor
gevoelig te zijn.
Het zou aanbeveling verdienen via belas
tingvoordelen spaarzinbevorderende
maatregelen te treffen. De besparingen
zouden toenemen en ook de kleinere
spaarder profiteert dan mee. Wat betreft
de rente als externe factor kan worden ge
steld, dat de meeste mensen daarvoor ta
melijk ongevoelig zijn. Dit geldt in mindere
mate in tijden van extreem hoge rente. Ho
gere inkomensgroepen blijken gevoeliger
te zijn voor het renteaspect, omdat deze
overigens kleine groep zich meer richt op
vermogensbeheer.
dan zullen de
besparingen
ongewoon hoog zijn
ongewoon laag zijn
De invloed van de totale economische toe
stand op de besparingen levert een wisse
lend beeld op.
In de Verenigde Staten leidt werkloosheid
in eerste instantie tot daling van de con
sumptieve uitgaven, meer doe-het-zelf-
werk en pas wat later tot enige ontsparing.
In Nederland lijkt dit blijkens onderzoeken
(Van Raaij 1 979) in eerste instantie omge
keerd te liggen: gepoogd wordt door mid
del van ontsparen de consumptie op peil te
houden. Pas later worden de bestedingen
aangepast en kan sparen indien het inko
men dat toestaat weer enige ruimte krij
gen.
Tot zover wat meer algemene beschou
wingen over het sparen.
Voor de produktontwikkeling en marktbe
werking door banken is het interessant na
te gaan of er een type-indeling van spaar
ders is te maken, die verschillend reageren
op externe invloeden. Prof. Warneryd
maakt een indeling aan de hand van de
spaarmotieven.
Vermogensbeheer
De mensen in deze categorie zijn meestal
actief bezig met vermogensbeheer. Zij zijn
uit een oogpunt van rentabiliteit geïnteres
seerd in de voordelen die wijziging in exter
ne factoren kunnen opleveren.
Deze groep is overigens nog verder onder
te verdelen in:
- degenen die meer geïnteresseerd zijn in
het veilig stellen van het vermogen en nu of
later willen leven van de inkomsten daar
van. Deze groep bestaat meestal uit wat
oudere mensen. Zij zullen om hun vermo
gen te beleggen relatief wat meer gebruik
maken van spaarprodukten;
- degenen die hun vermogen nog verder
willen uitbreiden. Deze meer risicogerich
te groep, voornamelijk bestaande uit wat
jongere mensen, maakt in zeer beperkte
mate gebruik van spaarprodukten. Zij zijn
meer geïnteresseerd in effecten, onroe
rend goed enz.
Doelsparen
De mensen in deze categorie richten zich
voornamelijk op het sparen voor grote aan
schaffingen. Hier treffen we de meeste
jonge mensen aan. Naarmate zij ouder
worden zullen zij naar een andere catego
rie verschuiven. Dat kan zowel naar de
hierboven genoemde als naarde hieronder
te noemen categorieén. Over het specifie
ke gedrag van deze groep is verder weinig
bekend.
Buffersparen
Deze behoeftecategorie komt het meest
voor. Men is opzoek naar een bepaalde
graad van zekerheid of vrijheid van hande
len. Men wenst geld achter de hand te heb
ben voor onvoorziene omstandigheden.
Men is meestal afkerig van risico's. Helaas
is er nog weinig onderzoek gedaan naar de
soorten van risico's waartegen men zich
wil indekken. Dat zou voor de produktont
wikkeling bijzonder interessant zijn. Deze
groep gebruikt bijna uitsluitend spaarpro
dukten bij de grotere banken. Zij zijn im
mers op zoek naar meer veiligheid.
De behoefte aan betalingsverkeer en
contant geld
Binnen deze categorie treffen we bijna alle
huishoudingen aan, zodat het moeilijk is
hierover uitspraken te doen. Ten behoeve
van de produktontwikkeling lijkt het inte
ressant verder onderzoek te doen naar de
betalingsgewoonten van mensen.
Effecten
Indien we nu wat nauwkeuriger kijken naar
de effecten van externe factoren dan blijkt
dat belastingmaatregelen, afhankelijk van
hun aantrekkelijkheid, sparen in het kader
van vermogensbeheer positief kunnen
beïnvloeden.
Het doelsparen zou wel eens kunnen ver
minderen, omdat via andere produkten
waarop belastingvoordelen te behalen zijn
hogere opbrengsten te verwachten zijn. De
overige categorieën zullen niet of nauwe
lijks worden beïnvloed.
Hoge inflatie zal de gespaarde hoeveelheid
geld op spaarprodukten verminderen, om
dat lenen relatief aantrekkelijker wordt. Dit
geldt dan voornamelijk voor besparingen
gericht op de eerste twee genoemde cate
gorieën. In de overige categorieën zal het
spaarsaldo met de inflatie meestijgen.
De dreiging van werkloosheid tot slot zal in
de eerste categorie (buffervorming) een
hoger spaarsaldo te zien geven.
Hiermee zijn we aan het einde gekomen
van een reisje door de achtergronden van
de spaargedragingen. Het is deels een ont
dekkingsreis, deels een herkenningsreis.
Helaas zijn effecten op de totale besparin
gen niet exact aan te geven, omdat we pra
ten over menselijk gedrag. Toch is het be
langrijk het ook eens vanuit die hoekte be
kijken, temeer daar persoonlijke advisering
hoog in ons vaandel staat.
in de toekomstige
periode verwacht wordt