dagelijkse praktijk
wetenschap algemene regels zijn afgeleid.
In het Nieuw Burgerlijk Wetboek is de vol
macht echter wél uitdrukkelijk geregeld. In
hoofdlijnen bevat deze regeling een codifi
catie van de huidige rechtsopvatting om
trent volmacht. Aan enkele opmerkelijke
verschillen zal hierna extra aandacht wor
den besteed.
Volmacht houdt de bevoegdheid, maar
niet de verplichting, in tot het verrichten
van rechtshandelingen namens een ander.
Van een verplichting kan wél sprake zijn op
grond van een andere rechtsverhouding in
het kader waarvan de volmacht werd ver
leend. Men denke bijvoorbeeld aan winkel -
personeel. Dit heeft op grond van een ar
beidsovereenkomst niet alleen volmacht,
bevoegdheid, tot het sluiten van koopover
eenkomsten met klanten, maar is ook ver
plicht om dat te doen. Deze verplichting
maakt wezenlijk deel uit van de arbeids
overeenkomst. In veel arbeidsovereen
komsten met winkelpersoneel zal men
echter vergeefs zoeken naar een uitdruk
kelijke verlening van deze volmacht. In het
algemeen is de wijze waarop een volmacht
dient te worden verleend niet aan regels
gebonden. Zij kan uitdrukkelijk geschie
den, maar ook stilzwijgend, bijvoorbeeld in
het genoemde geval van winkelpersoneel.
Vormvrij
Het verlenen van volmacht is zowel nu als
straks onder het nieuwe recht veelal vorm
vrij. Dat wil zeggen dat voor het geldig
verlenen van de volmacht geen geschrift,
geen akte, behoeft te worden getekend. In
een beperkt aantal gevallen stelt de wet
echter zowel nu als straks eisen aan de
vorm waarin een volmacht moet worden
verleend. Wanneer de volmacht niet vol
doet aan die eisen, is zij in die gevallen nie
tig. Zo kan een volmacht voor het verlenen
van een hypotheek door een gevolmach
tigde slechts bij notariële akte worden ge
geven. Minstens een onderhandse schrif
telijke volmacht is volgens de wet onder
meer nodig, wanneer het gaat om het ge
ven van royement van een hypothecaire
inschrijving, koop op afbetaling, oprichting
van een NV of een BV, vertegenwoordiging
van een aandeelhouder ter vergadering
van een NV of BV of vertegenwoordiging
van schuldeisers bij faillissement of sur
séance.
Onder het huidige recht heeft zich de prak
tijk ontwikkeld dat veel volmachten schrif
telijk worden vastgelegd, hoewel volgens
de wet een mondelinge volmacht voldoen
de is. Een schriftelijke volmacht voorkomt
immers discussie indien later het bestaan
van de volmacht zou worden ontkend. Dit
heeft tevens het voordeel dat duidelijk
vastligt hoever de bevoegdheid van de ge
volmachtigde reikt. Binnen het bankbedrijf
wordt altijd gebruik gemaakt van schrifte
lijke volmachten welke zorgvuldig worden
bewaard. Bij een veelheid van zaken en
vanuit controle-oogpunt is dit een pure
noodzaak. Men denke aan de talrijke vol
machten tot het beschikken over rekenin
gen. De bank kan aldus op eenvoudige wij
ze aantonen en nagaan, of aan een be-
schikkingsbevoegde is of wordt uitbetaald.
Bewijs van volmacht.
Onder het huidige recht kan zich het pro
bleem voordoen dat iemand zich opwerpt
als gevolgmachtigde van een ander, zon
der dat er voor de wederpartij een bewijs
van de volmacht is. In vele gevallen zal de
wederpartij zich dan niet tot het doen van
een transactie laten verleiden. Het Nieuw
Burgerlijk Wetboek heeft voor deze situa
tie een voorziening getroffen. De weder
partij van de gevolmachtigde kan zich over
de toereikendheid van de beweerde vol
macht klaarheid verschaffen door de ge
volmachtigde terstond om een schriftelijk
bewijs van zijn volmacht te vragen. Kan de
gevolmachtigde dit niet onverwijld - op
zeer korte termijn - overleggen en is de
volmacht ook niet door de volmachtgever
bevestigd, dan kan de wederpartij de ver
klaring van de gevolmachtigde als ongel
dig van de hand wijzen. Een voorbeeld
ter verduidelijking. Wanneer ik mijn auto te
koop aanbied voor een bepaalde prijs, dan
komt de koop tot stand door aanvaarding
van mijn aanbod door een derde. Wordt
mijn aanbod echter geaccepteerd door
iemand die zegt dat hij volmacht heeft om
deze koopovereenkomst aan te gaan na
mens een ander, dan kan ik deze aanvaar
ding als ongeldig van de hand wijzen in
dien hij mij desgevraagd niet op zeer korte
termijn een schriftelijke bewijs van zijn vol
macht toont, dan wel de volmachtgever
deze volmacht niet heeft bevestigd. Er is
dan geen overeenkomst tot stand geko
men. Ik kan mijn auto gerust aan een ander
verkopen. Heb ik echter verzuimd naar een
bewijs van de volmacht te vragen en blijkt
achteraf geen toereikende volmacht aan
wezig, dan komt er in het algemeen geen
overeenkomst tot stand, ook niet met de
pseudo-gevolmachtigde. Wanneer ik
daardoor schade lijd, kan ik wel proberen
deze op de pseudo-gevolmachtigde te ver
halen.
Het verlenen van een volmacht als zodanig
is ook een rechtshandeling. Dit brengt mee
dat de volmachtgever juridisch hande-
lingsbekwaam moet zijn om rechtshande
lingen te verrichten. Met andere woorden:
hij moet meerderjarig zijn en mag niet on
der curatele zijn gesteld. Wel kan zowel
onder het huidige recht als onder het nieu
we recht aan een handelingsonbekwame
volmacht worden gegeven. Immers, de
rechtshandelingen verricht door de gevol
machtigde worden beschouwd als rechts
handelingen verricht door degene die de
volmacht heeft gegeven. Zo is het geheel
rechtsgeldig indien een vader aan zijn zoon
van vijftien jaar een volmacht geeft om
f 10 000,- van de rekening van vader af te
halen.
Handelen met zichzelf
Omdat de gevolmachtige niet voor zichzelf
handelt, maar namens de volmachtgever,
is het mogelijk dat hij in die hoedanigheid
een overeenkomst sluit waarbij hij zelf als
wederpartij optreedt. Zo is het denkbaar
dat iemand die volmacht heeft om een be
paalde zaak te verkopen, deze aan zichzelf
verkoopt. De vraag rijst dan in hoeverre dit
geoorloofd is, omdat er al snel sprake kan
zijn van een tegenstrijdig belang. Als ge
volmachtigde immers heeft hij in het alge
meen de verplichting om tegen zo hoog
mogelijke prijs te verkopen. Als koper
evenwel heeft hij belang bij een zo laag
mogelijke prijs. Vanuit het huidige recht is
het niet eenvoudig een antwoord op deze
vraag te geven. Het Nieuw Burgerlijk Wet
boek bevat hiervoor een regeling: het is
slechts dan geoorloofd dat een gevol
machtigde tevens als wederpartij optreedt,
wanneer de inhoud van de te verrichten
rechtshandeling zo nauwkeurig vaststaat,
dat tegenstrijdig belang is uitgesloten. Dit
zal bijvoorbeeld het geval zijn indien de
volmacht strekt tot verkoop tegen een be
paalde prijs.