Nieuw Burgerlijk Wetboek
JÊ anpassingen op deelgebieden
van de wetgeving, maar ook op
^Hi het totaal van regels die de onder
linge verhoudingen in het maatschappelijk
verkeer beheersen: het burgerlijk recht.
Dat dit laatste een aanzienlijk omvangrijker
manoeuvre is dan bijvoorbeeld de wijzi
ging van de bevoegdheidsgrenzen van de
kantonrechter, ligt voor de hand.
Dat ook de gevolgen van zulk een operatie
veel groter zijn, ligt eveneens voorde hand.
Wijziging van de rechtsregels op het ge
bied van het personen en familierecht, de
regels geldend voor de rechtspersonen,
aanpassing en gedeeltelijk ook wijziging
op essentiële punten van het vermogens
recht zijn zaken die ons allen in ons dage
lijks leven raken, maar daarnaast ook hun
sporen trekken in ons bankbedrijf.
Vanwege de ingrijpendheid van de gevol
gen van deze wetgevingsarbeid willen wij
u in de komende maanden in dit maand
blad een beeld schetsen van dit nieuwe
recht: de in 1 986 plaatsvindende invoe-
ring van wederom een aantal nieuwe boe
ken van het BW, betrekking hebbend op
het vermogensrecht, werpt zo haar scha
duwen vooruit.
De maatschappelijke leefregels welke in
West-Europa zijn ontstaan, golden aan
vankelijk in kleine lokale gemeenschap
pen. Steden en omliggend gebied kenden
hun eigen rechtsregels, vastgesteld door
de plaatselijke heer en middels de door of
namens hem uitgeoefende rechtspraak,
ook door hem gehandhaafd. Bij het ont
staan van grotere gemeenschappen volg
de een uitbreiding van het werkingsgebied
van bepaalde regels tot de uiteindelijke
grenzen van de inmiddels ontstane naties.
Boven-nationale wetgeving is in onze om
geving eerst goed op gang gekomen door
de totstandkoming van de Europese Ge
meenschap. De voor kleinere gebieden
geldende regels waren beïnvloed door het
Romeinse recht - het systeem van het
vroegere Romeinse Rijk - en de plaatselijk
geldende gebruiken en regels. Van deze
historische bronnen zijn de restanten ook
thans nog zichtbaar in het huidige recht.
De eerste poging om te komen tot wetge
ving voor een groter gebied dan alleen de
eigen volksgemeenschap was de invoe
ring van de Code Napoleon in de bezette
gebieden in Europa. De vastlegging van
rechtsregels in wetboeken, ieder gericht
op een bepaald onderdeel van de te rege
len materie, werd door Napoleon ter hand
genomen als onderstreping van de een
heid van Frankrijk, die door de Franse re
volutie was benadrukt. In plaats van plaat
selijke gebruiken en regels, kwam een voor
een ieder geldende wetgeving, waarin op
een aantal punten duidelijk afstand werd
genomen van voordien geldende regels.
Bij de uitbreiding van het gebied waarover
de kleine keizer zijn grote macht kon uitoe
fenen, groeide ook het aantal burgers, wier
leven beheerst werd door het Franse bur
gerlijk recht. Op het hoogtepunt van zijn
macht golden de Napoleontische regels
van de Pyreneeën tot in Rusland. Ook na de
bevrijding van de Franse overheersing en
zelfs in de nadien gevormde staten bleef de
rechtssystematiek van Napoleon zijn in
vloed behouden.
In Nederland werd de Franse burgerlijke
wetgeving in 1838 vervangen door een
eigen wetboek, terwijl in de daaropvolgen
de jaren de codificatie van het recht tot
stand kwam door de inwerkingtreding van
de Wetboeken voor Strafrecht, Strafvor
dering, enz.
De aldus herschreven rechtsregels bepaal
den het leven sinds hun invoering, waarbij
uiteraard, als gevolg van veranderende
opvattingen, op onderdelen wijzigingen of
bijstellingen plaatsvonden. Behoefte aan
een algehele herziening van deze rechtsre
gels werd niet gevoeld, mede omdat de
Floge Raad via zijn cassatierechtspraak
voor tijdige aanpassing van de wetsuitleg
zorgdroeg. Dit hoogste rechtscollege heeft
de taak de uitspraken van de lagere rech
ters te toetsen aan de strekking van de
wetsartikelen, waarbij het feit, dat geen in
stantie een bepalende invloed op de uit
spraken van dit 'Hof van Verbreking' kan
uitoefenen, tot gevolg heeft, dat in vrijheid
tot bepaalde door maatschappelijke in
vloeden gewenste interpretatie gekomen
kan worden.
Op deze wijze is het mogelijk geweest an
derhalve eeuw de grondgedachten van de
wetgeving in stand te houden en toch de
noodzakelijke aanpassing aan de verande
rende omstandigheden door te voeren. Het
gezag - en de macht - van de Floge Raad is
zodanig groot, dat de lagere rechters de
gewijzigde uitleg van bepaalde artikelen
plegen te volgen.
De Floge Raad kan haar controlerende
functie op de rechtspraak uitoefenen ofwel
op verzoek van één van de strijdende partij
en, die het vonnis wil laten toetsen aan de
meest recente interpretatie, ofwel ambts
halve, indien 'in het belang der wet' het
Openbaar Ministerie de zaak aan de Floge
Raad voorlegt. Een uitspraak in het geval
van cassatie in het belang der wet is in
zoverre theoretisch, dat die uitspraak geen
gevolg heeft voor de verhouding tussen de
partijen, waarop het gecasseerde vonnis
betrekking had. Wel zullen de rechtspre
kende instanties in het vervolg met zulk
een uitspraak rekening houden.
Door middel van het aldus corrigerende
optreden van de Hoge Raad en door inci
dentele wetswijzigingen is het rechts
systeem in stand gehouden, functionerend
in overeenstemming met de maatschap
pelijke opvattingen.
Na de Tweede Wereldoorlog - en reeds tij
dens de oorlogsjaren - ontstond in Neder
land het verlangen naar een geheel nieuw
