it onze historie
'n Blik op de bank
Bunschoten-Spakenburg
Het onderscheid tussen 'steden' en 'dorpen' wordt in onze
tijd hoe langer hoe meer uitgewist. De meesten van ons
zullen beslist niet weten dat wat nu dorpen genoemd
worden - Eembrugge, Eemnes-buiten, Bunschoten en Baarn
- wel degelijk, in de zin van de historie, 'steden' zijn.
Plaatsen die lang geleden stads- of stederechten ontvingen
van de toenmalige heersers.
...'So hebben wij desen brieff besegeit
met onser stadt seghel van Bunscoten
Waarschijnlijk werden stadsrechten, of de
uitbreiding daarvan, pas op 11 augustus
1383 geschonken door 'Florens, bi der
ghenaden Gods bisschop t'Utrecht'.
Toen Bunschoten stadsrechten kreeg, on
der andere van Floris van Wevelinkhoven
wegens menigvuldige diensten aan hem
en zijn voorgangers bewezen, mocht men
een verdedigbare stad bouwen, omgeven
door grachten en wallen. De stad had vol
gens een oude beschrijving in de veertien
de eeuw meer rechten dan de bisschops
stad Utrecht. FHeel energiek werd een
stadsplan ontworpen, bestemd om de zeer
grote vrije ruimte binnen de stadswallen te
bebouwen. Van de uitwerking van dat plan
is niet veel terechtgekomen. Zeshonderd
jaar lang werd op deze ruimte vee geweid
en woonden er geen mensen.
Misschien is dat ook wel een gevolg van
het feit dat bisschop Rudolf van Diepholt in
Deze woongemeenschappen, gelegen in
het noorden van de provincie Utrecht, om
vatten gezamenlijk het noordelijke gedeel
te van de Eemvallei, waarover de bisschop
van Utrecht het wereldlijk regime voerde.
Overwegingen van politieke aard zullen
wel zwaar hebben meegeteld om juist dit
gedeelte van het Nedersticht - dat onge
veer de huidige provincie Utrecht omvatte
- zo gul met stedelijke rechten te begunsti
gen. Door deze voorrechten hoopte men
immers trouwe bondgenoten te krijgen die
genegen waren om Utrecht een vrije weg
in noordelijke richting te waarborgen. Ook
Eembrugge, nu een weinig uitgestrekte
verzameling van woonhuizen en industrie,
was vroeger veel uitgestrekter dan men
zich nu kan indenken. De plaats ontving
omstreeks 1340 stadsrechten, hetgeen
wilde zeggen dat de inwoners zelf hun be
stuur mochten kiezen en tot op zekere
hoogte recht mochten spreken. Deze stad
van betekenis bezat een mooie grote kerk,
maar werd helaas in 1 528 door Gelderse
troepen onder bevel van de beruchte leger
overste Maarten van Rossum verwoest.
Ze werd weer opgebouwd en in 1 672 door
de Fransen opnieuw gebrandschat. Nieu
we pogingen om de stad haar oude glorie
te hergeven werden in 1 702 definitief te
nietgedaan door een zware watersnood
die, behalve de plaats zelf, ook het daarbij
gelegen versterkte FHuis ter Eem vernietig
de.
Testament
De naam Bunscoten of Bonscoten komt
voor in het testament van een Kanunnik
Dom- of Kapittelheer) van de Dom te
Utrecht. In een oorkonde van 1 november
1300 beloofden Schepenen, Raadslieden
en Parochianen om de stad Amersfoort bij
te staan en te hulp te komen wanneer zulks
nodig mocht blijken.
1428 de verdedigingswallen liet slopen.
Van de wallen is niets meer te zien. De loop
van de grachten is nog wel heel goed te
herkennen.
Van de oude verdedigingswerken is dus
vrijwel niets meer aanwezig. Moderner
vestigingswerken welke deel hebben uit
gemaakt van onze Grebbelinie waren al het
voorwerp van een inspectiereis in maart
1 796, toen luitenant-generaal Fl. W. Daen-
dels, directeur-generaal van 's lands Forti
ficaties, met zijn gezelschap vanuit Amers
foort langs het Tolhek reed via Bunschoten
naar Spakenburg, 'een dorp aan de Zuider
Zee geleegen, waar veel visscherij is', al
waar ze de (verdedigings)werken bezich
tigd hebben.
In verband met de verdedigingsmogelijk
heden beschreef hij het landschap.'Bun-
schooten is een vrij groot en welvarend
dorp, gelijk ook het dorp Spakenburg dat
door de visscherij zeer floreerde, zoo zelfs
dat sommige inwoonders, die meest alle
visschers zijn den generaal vroegen of er
geen mogelijkheid waare degrootezee- en
schutsluis veertig roeden 1 50 meter)
meer achterwaarts te leggen om hunne ha
ven te vergrooten en te verbeeteren'.
Er was indertijd een Batterij gelegen ten
westen van de Spakenburger Flaven en een
kleinere Schans - een Redoute - zuidelijk
daarvan.
Foto: Spakenburg tijdens de watersnood in 1916.
