ne koopt, is Haas BV voor de koopprijs aan
sprakelijk en niet de heer Haas persoonlijk;
ook niet wanneer Haas BV failliet gaat en
de koopprijs niet kan betalen. De heer Haas
heeft hier gehandeld als rechtsgeldig ver
tegenwoordiger van de BV, zodat de verte
genwoordigde, de BV, voor de koopprijs
moet opkomen. Veronderstel nu, dat de
heer Haas een dure machine koopt voor de
BV, hoewel hij weet dat de BV de koopprijs
gezien haar financiële toestand niet kan
betalen, terwijl de verkoper dit niet kan we
ten. In dit geval zal, zoals de rechter heeft
uitgemaakt, de verkoper de schade die hij
lijdt kunnen verhalen op de heer Haas per
soonlijk. Deze heeft immers onzorgvuldig
gehandeld tegenover de verkoper. De heer
Haas zal zich trachten de verweren door te
zeggen dat hij heeft gehandeld als direc
teur van de BV, zodat hij niet persoonlijk
kan worden aangesproken. Dit verweer zal
bij de rechter geen genade vinden. Deze zal
oordelen dat in de vermelde omstandighe
den de heer Haas persoonlijk een verwijt
kan worden gemaakt. Hij kon immers voor
zien dat de transactie de verkoper schade
zou berokkenen. In een geval als dit wordt
de rechtspersoonlijkheid doorbroken en
wordt de erachter schuilgaande natuurlijke
persoon zelf bij wijze van uitzondering aan
gesproken. Deze doorbraak wordt ge
rechtvaardigd met de motivering dat de di
recteur persoonlijk een verwijt treft.
Verhaal op de bestuurder
Veronderstel nu dat in een ander geval de
derde de rechtspersoon met succes voor
schadevergoeding heeft aangesproken
vanwege onzorgvuldig handelen van de
bestuurder als orgaan van de rechtsper
soon. Zou in zo'n geval de rechtspersoon
bij haar bestuurder verhaal kunnen zoeken
voor de schade die hij de rechtspersoon
heeft berokkend? Dit is onder bepaalde
voorwaarden inderdaad mogelijk. De
rechtspersoon kan regres uitoefenen op
haar bestuurder, wanneer deze persoonlijk
een verwijt valt te maken, bijvoorbeeld in
dien hij onbezonnen heeft gehandeld, na
latig is geweest, de hem opgedragen taak
niet behoorlijk heeft vervuld, op persoon
lijk gewin is uitgeweest. Deze aansprake
lijkheid van de bestuurder heeft zijn grond
slag in eerder genoemde wettelijke bepa
ling die de bestuurder verplicht tot een be
hoorlijke taakvervulling.
In de praktijk zal het echter steeds de rech
ter zijn die bepaalt wat in een concreet ge
val deze wettelijke verplichting inhoudt.
Het geval is ook denkbaar dat de rechts
persoon schade wordt toegebracht door
de handelwijze van haar bestuur, waarbij
niet een derde maar de rechtspersoon zelf
schade lijdt.
Dan is slechts de interne aansprakelijkheid
van het bestuur tegenover de rechtsper
soon aan de orde. Een voorbeeld dat wat
dichter bij huis ligt, moge dit illustreren.
Veronderstel dat het bestuur van een bank
op lichtvaardige wijze kredieten verstrekt,
waarbij bestaande voorschriften inzake te
vragen zekerheden, verstrekkingsnormen
en goedkeuringsvereisten niet in acht wor
den genomen, waardoor aanzienlijke ver
liezen voorde bank ontstaan. Dan heeft het
bestuur haartaak, zoals deze in de statuten
is beschreven, niet behoorlijk uitgevoerd.
Zo'n bestuur kan aansprakelijk gehouden
worden voor de schade die de bank lijdt.
Toezichthouders
De persoonlijke aansprakelijkheid kan zich
ook uitstrekken over de toezichthouders,
voorzover hen verweten kan worden dat zij
geen behoorlijktoezicht hebben gehouden
op de handel en wandel van het bestuur of
zich van hun overige taken niet behoorlijk
hebben gekweten. Wat betreft de financië
le verslaglegging, neergelegd in de jaarre
kening, drukt er een zware verantwoorde
lijkheid op toezichthouders (commissaris
sen bij een NV of BV, de raad van toezicht
bij een coöperatieve vereniging). Zoals de
rechter eens heeft uitgemaakt kunnen de
organen van een rechtspersoon zich niet
verschuilen achter de controle van een re
gisteraccountant. Ondanks deze controle,
waarbij van geen onregelmatigheden is
gebleken, kunnen de organen toch per
soonlijk aansprakelijk zijn tegenover ie
mand die schade heeft geleden. Door het
toenemen van het risico van persoonlijke
aansprakelijkheid wijzigt zich de taak van
toezichthouders van een controle achteraf
naar een voortdurend toezien op de gang
van zaken, met alle aandacht voor de vraag
of de statuten en eventuele andere voor
schriften naar behoren worden nageko
men. Hierbij zal veelvuldig gebruik ge
maakt worden van het recht op inlichtin
gen. Ook zullen toezichthouders open
moeten staan voor signalen die zij van bin
nen en buiten de rechtspersoon opvangen.
Middelen tegen persoonlijke
aansprakelijkheid
Bij persoonlijke aansprakelijkheid van een
orgaan tegenover de rechtspersoon (inter
ne aansprakelijkheid) kan de rechtsper
soon zelf uitmaken, of zij tot aansprakelijk
stelling overgaat, danwel décharge ver
leent. Een décharge kan bij faillissement
van de rechtspersoon echter door de cura
tor ter zijde worden geschoven.
Bij een hoofdelijke aansprakelijkheid van
een orgaan naast de aansprakelijkheid van
de rechtspersoon op grond van wettelijke
bepalingen, kan de rechtspersoon het or
gaan vrijwaring verlenen en zo schadeloos
stellen voorzover er middelen zijn.
In geval van persoonlijke aansprakelijkheid
van een orgaan tegenover een derde (ex
terne aansprakelijkheid) kan de rechtsper
soon haar orgaan vrijwaring verlenen en zo
schadeloosstelling. Verder kan de rechts
persoon afzien van het nemen van verhaal
op haar orgaan, wanneer zij zelf is aange
sproken.
Een vrijwaring door de rechtspersoon lijkt
echter niet op zijn plaats in gevallen van
opzet, grove schuld of grove nalatigheid
van het orgaan.
Naast deze mogelijkheden die binnen de
rechtspersoon bestaan, zou ook gestreefd
kunnen worden naar een persoonlijke aan
sprakelijkheidsverzekering ten behoeve
van de organen van de rechtspersoon. Een
dergelijk geval van verzekering is in de Ne
derlandse markt in opkomst. Deze wordt
ook wel een beleidsaansprakelijkheidsver
zekering genoemd.Wanneer, zoals de ver
wachting is, het risico van persoonlijke
aansprakelijkheid verder toeneemt, zal ook
de mogelijkheid van verzekering toene
men. Er zijn echter diverse problemen voor
de verzekeraar; wat is het risico, hoe de
premie vast te stellen, tot welk bedrag ver
zekeren, welke uitsluitingen in de polis zijn
wenselijk? Tot de uitsluitingen lijken in ie
der geval te moeten behoren: opzet, grove
schuld, grove nalatigheid, fraude.
Tot besluit
Bestuurders en toezichthouders lopen het
risico dat zij voor hun handelingen per
soonlijk aansprakelijk gesteld worden. Het
recht biedt hiertoe voldoende mogelijkhe
den. Maatschappelijke ontwikkelingen lei
den ertoe dat hiervan in toenemende mate
gebruik zal worden gemaakt.
Zij die zich van hun bestuurlijke taken ter
dege bewust zijn, van hun verantwoordlijk-
heden ernst maken en hiermee in overeen
stemming handelen, hoeven niet al te be
vreesd te zijn voor aansprakelijkheid, om
dat hen geen verwijt treft. Wel blijft het
probleem bestaan, welke handelwijze in de
gegeven situatie in overeenstemming is
met de taak waarvoor men staat. Het ant
woord hierop behoort tot de kunst en het
geheim van de goede beheerder van een
rechtspersoon.
