Ambacht en industrie als bondgenoten
Intermediaire leveringen vormen (naar
schatting) ongeveer de helft van de afzet
voor ambachtelijke bedrijven. Hiervan gaat
weer meer dan de helft naar grote bedrij
ven. Deze toeleverende functie van kleine
en middelgrote (ambachtelijke) bedrijven
brengt flexibiliteit in het produktiesysteem.
Dit samenspel tussen groot en klein vinden
we ook in Japan. Naast de zeer grote con
glomeraten, die een derde deel van de
werkgelegenheid verschaffen, staat in dat
land een qua werknemersaantal ongeveer
even groot midden- en kleinbedrijf. Bij de
ze kleinere broeders ligt het accent nog
sterker dan bij ons op toelevering. De
kracht van de Japanse economie moet
voor een deel worden toegeschreven aan
de flexibiliteit van dit systeem.
Door de toeleverende functie is er dus
sprake van een elkaar aanvullen van am
bacht en industrie. Ook op andere terrei
nen blijkt dat voor beide bedrijfscatego-
rieën zo te zijn, met name in het reparatie-
gebeuren.
Ambacht en industrie als
concurrenten
Behalve van elkaar aanvullen is er uiteraard
sprake van rivaliteit. Grote bedrijven staan
dagelijks voor de beslissing om iets zelf te
vervaardigen of het uit te besteden of el
ders te kopen.
Onze indruk is, dat deze keuze in toene
mende mate zal uitvallen ten gunste van
uitbesteden (aan een ambachtelijk bedrijf).
De technische ontwikkeling is zodanig, dat
de efficiëntie die tot voor kort was voorbe
houden aan industriële (starre) massapro-
duktie nu ook wordt bereikt of benaderd in
kleinschalige produktieprocessen.
Illustratief voor deze ontwikkeling is de in
voering van de wagenoven en de remrijs-
kast in de ambachtelijke broodbakkerij en
(meer recent) die van de robot in bijvoor
beeld het constructiebedrijf. Een belangrij
ke voedingsbron van deze technische ont
wikkeling in de richting van schaalverklei
ning vormt de micro-elektronica.
Het is interessant om een parallel te trek
ken met de ontwikkelingen op administra
tief gebied. Kleine, handmatige adminis
traties werden door de automatiserings-
golf eerst bij elkaar geveegd om op een
(noodzakelijkerwijs) grote, centrale com
puter te worden verwerkt. De opkomst van
de microcomputer maakt het nu echter
technisch mogelijk en economisch verant
woord om administratieve handelingen
weer te decentraliseren.
Andere groeifactoren
Behalve technologische factoren zijn er
ook andere gronden te vinden voor de ver
wachting, dat het midden- en kleinbedrijf
(i.c. het ambacht) in betekenis zal toene
men.
Politici, ambtenaren en banken, die zich in
het verleden concentreerden op het grote
re bedrijfsleven, verwachten nu meer heil -
in de vorm van nieuwe werkgelegenheid,
innovatie, exportgroei etc. - van het kleine
bedrijf.
Al deze aandacht kan tot gevolg hebben,-
dat er verbeteringen worden aangebracht
in het bestaande systeem van overheidsfa-
ciliteiten.
In dit verband is er alle reden om de brief
over beleidsmaatregelen voor het midden-
en kleinbedrijf, die staatssecretaris Van
Zeil vóór het einde van dit parlementaire
jaar aan de Kamer zal sturen, met belang
stelling tegemoet te zien.
Memo: voorbeeld
Een puur ambachtelijke sector in opkomst
vormen de zogenaamde Memo-bedrijven.
Memo staat voor mens- en milieuvriende
lijk ondernemen. Het aantal Memobedrijf
jes is vorig jaar gegroeid van 750 tot
1 500. De leden van de stichting Memo
houden zich bezig met de produktie en dis
tributie van ecologisch verantwoord voed
sel, klusjes van uiteenlopende aard, op
knappen van gebruikte materialen, bouw
en tegelkachels etc. Het werk wordt zoda
nig uitgevoerd, dat de schadelijke gevol
gen voor mens en milieu zoveel mogelijk
worden beperkt. Dat dit niet altijd gepaard
gaat met maximale doelmatigheid, is geen
bezwaar, zolang er een markt voor de -
veelal iets duurdere - produkten bestaat.
Een enigszins selecte groep van consu
menten koopt gericht kwalitatieve produk
ten met een hoge individuele waarde. Met
een totale omzet van circa f 1 50 miljoen en
een potentiële consumptieve vraag in de
orde van grootte van f 500 miljoen lijkt de
markt voor Memo-activiteiten nog lang
niet verzadigd.
Ten dele is de opkomst van dergelijke klei
ne bedrijfjes te verklaren als een gevolg
van de economische crisis. Mensen, die
door bedrijfssluiting of -sanering hun ba
nen zagen verdwijnen, proberen soms voor
zichzelf te beginnen. Deze ontwikkeling
deed zich ook voor in de jaren dertig, zij het
veel duidelijker.
Het is nu niet zo, dat het aantal nieuwe be
drijven sterk omhoog wordt getrokken. Het
aantal nieuwe inschrijvingen bij de Kamer
van Koophandel blijft jaarlijks ongeveer
gelijk.
Privatisering
Als mogelijke stimulans voor de ontwikke
ling van het ambacht, noemen we ten slot
te nog de privatisering van een aantal over
heidstaken. Het is niet onmogelijk, dat de
overheid uit bezuinigingsoverwegingen ta
ken zal afstoten naar de private sector.
Het rapport 'Sanering in de collectieve sec
tor' van prof. dr. P. B. Boorsma, dat enkele
maanden geleden in de pers is geweest,
noemt een groot aantal activiteiten dat
daarvoor in aanmerking komt. Juist het
midden- en kleinbedrijf zal wél varen bij
een privatisering van daarvoor in aanmer
king komende overheidstaken.
