JRH
Uden en die van de heer Van Eyndhoven,
spraken mij onmiddellijk aan. Ik heb me er,
ook door eigen aanschouwing, als het wa
re aan gewonnen gegeven.
Doof zijn, het pre-linguale doof zijn, is niet
maar een kwestie van niet goed horen,
maar in de grond van de zaak een taalpro
bleem. Een normale baby maakt geluidjes,
dat doet een dove baby aanvankelijk ook,
maar al gauw houdt dat op: hij 'verstomt',
want hij hoort zelf niets. Als zo'n kind op
groeit, tracht hij zich te redden met wat ge
baren en zijn omgeving gaat hem voor het
'gemak' veelal ook maar met gebaren be
naderen. Een Franse priester ontmoette ja
ren voor de Franse Revolutie toevallig
twee dove zusjes, die een soort onderlinge
gebarentaal ontwikkeld hadden. Daar is de
leer der zogenaamde 'gebaren-opvoeding'
uit voortgekomen. Men dacht dat dat de
natuurlijke taal, moedertaal, van doven
was.
Maar een moedertaal, een echte taal, is
veel meer. Dat is iets waar je in kunt den
ken, iets dat je begrippen leert, dat je een
gevoelswaarde overbrengt. Denk maar aan
de wiegeliedjes die je je uit je prilste tijd
herinnert. Taal gaat via de mond - oraal -
met klanken in een bepaald ritme. Geba
rentaal is een heel andere soort taal dan
Nederlands of welke gesproken taal ook.
Je kunt gebaren niet 'spreken', je kunt ze
niet schrijven, je kunt er niet mee commu
niceren als met een taal. Vingerspelling in
het Nederlands is ongetwijfeld Neder
lands, maar enkel in geschreven vorm, een
soort 'luchtschrift'. Ook dat mist de essen
tiële elementen, die aan een echte, gewone
taal eigen moeten zijn. Vingertekens en ge
baren moet je ieder afzonderlijk in je opne
men, je kunt er maar een paar achter elkaar
'onthouden'. Maar een gesproken zinnetje
neem je zonder moeite ineens in je op, zelfs
een lange zin.
Ik kan mij voorstellen, dat men vroeger wel
gedacht heeft: die doven kun je nooit echt
helemaal onze taal bijbrengen, dus moeten
ze het maar met wat minder doen. Leer ze
gebarentaal, leer ze zelfs wat lezen en pra
ten met de vingerspelling, dan is het al heel
mooi. Het dovenonderwijs heeft het er ove
rigens niet bij laten zitten en alle mogelijke
methoden zijn toegepast. Er kwamen ge
combineerde systemen van 'gebaren én
spreken' (een soort tweetaligheid) of van
'spreken én vingerspellen'. Dat laatste is
weliswaar 'eentalig', maar het één verschilt
zóveel met het andere, dat het methodolo
gisch een hinken op twee gedachten
wordt. In Sint Michielsgestel gebruikt men
de vingerspelling alleen als laatste redmid
del voor kinderen die onmogelijk tot vol
doende spreken kunnen komen.
Spraak
Rechteroor
Bij mijn bezoek aan het instituut voor Doven
is mijn audiogram gemaakt. De grafieken
van beide oren liggen in de gearceerde do-
venzone, waarin links een nog donkerder
zone de vibratiegevoeligheid aangeeft.
De horizontale lijn links duidt de sterkte van
het geluid in decibels aan: de 0 bovenaan is
de gemiddelde drempel bij normaal horen
den voor de zachtst waarneembare gelui
den.
De spraakzone strekt zich ongeveer uit tus
sen 20-60 decibels bij een toonhoogte (de
verticale lijn) tussen 500 en 2K.
Bij een geluidssterkte die onder het gear
ceerde gedeelte moet worden genoteerd, is
de zogenaamde 'pijngrens' overschreden.
Het gehoorverlies wordt wel als volgt gety
peerd:
licht slechthorend:
verlies tussen zo'n 30 decibel
matig slechthorend:
verlies tussen 30 a 60 decibel
zwaar slechthorend:
verlies tussen 60 a 90 decibel
doof:
verlies van meer dan 90 decibel
Zeer bewust kiest men in Sint Michielsges
tel voor de spreektaal. Dat is de moeder
taal waardoor de dove kinderen kunnen in
groeien in de horende maatschappij. Ge
barentaal daarentegen is grotendeels een
beeld-taal en dat houdt de kinderen op een
te laag denkniveau vast. Ook is de verbin
ding van de gebaren niet ritmisch genoeg
en dat remt het leren lezen. Dit alles is
proefondervindelijk bewezen.
Geen gebaren dus, maar de volle aandacht
op het spreken met de mond. Vergeleken
met vroeger zijn er voor dat orale onderwijs
gelukkig meer mogelijkheden gekomen
doordat de gehoorapparaten sterk zijn ver
beterd. Maar desondanks, je vraagt je af
hoe krijgt zo'n doof kind een vocabula
rium? Een hele methodiek van onderwijs is
daarvoor opgebouwd. Het geheim zit al in
het uitgangspunt. Dove kindertjes moet
men van het begin af aan niet met gebaren
benaderen, maar meteen aanleren naar het
gezicht te kijken. Luister naar zo'n kind en
'vang' de onverstaanbare geluiden op door
een kinderlijke manier van spreken.
Geen wonderen meer, maar toch...!
Uit wat ik erover gelezen heb, zou ik vele,
soms aangrijpende, voorbeelden kunnen
aanhalen hoe door de moderne methodiek
op verrassende wijze het orale spraak)-
contact met dove kinderen tot stand komt.
Doven verstaan anderen niet, maar de
meesten kunnen door de apparatuur wel -
zij het vervormd - zichzelf 'horen'. Het
moet een openbaring zijn als zo'n kindje
'ontdekt', dat een klank die hij op een gege
ven ogenblik weet te produceren (met
goed accent en ritme!) een woordje bete
kent, dat anderen herkennen. Dan gaat hij
zelf ook zo'n woordje van de lippen aflezen,
hij kan met zo'n woordje gaan spelen, gaan
denken: 'jouw kubus en mijn kubus; mor
gen is het vrijdag en ga ik op vakantie'.
Die methodologie is zeer interessant maar
moeilijk. De vele dames en heren op het In
stituut voor Doven zijn van dag tot dag zeer
intensief bezig: 'prachtig werk, ik zou niet
anders willen,' zei me een van de dames.
Van ieder kind wordt in een apart boekje
bijgehouden wat zijn vorderingen zijn, zeg
maar welke woordjes hij onder de knie
heeft. Een dove is een gezichtsmens en
daarom ligt ook grote nadruk op het visua
liseren. Naar de mond kijken, maar ook
zo'n woord als va-kan-tie meteen op het
bord schrijven. Zo wordt, als ik het goed
begrepen heb, het leren lezen meteen
meegenomen. Makkelijker gezegd, dan
gedaan! De speciale opleiding van de on
derwijzers duurt vijf jaar.
Ik was onder de indruk. Ik merkte ook, dat
de begeleid(st)ers het bijzondere van hun
werk terdege beseffen en dat hun motiva
tie ligt in het besef, dat zij ieder persoonlijk
voor hun deel dove kinderen voor verstom
ming behoeden en tot normale mensen la
ten opgroeien. Dat is het doel, maar ook is
waar dat je een doofgeborene niet zomaar
op de horende en sprekende maatschappij
mag loslaten!
Toen we rondwandelden over de 'campus'
zei directeur Van Eyndhoven mij uit de
grond van zijn hart: het grootste wonder
dat Jezus deed was de genezing van de
doofstomme. Dat die ineens kon horen én
praten!
Norm. horend
Slechthorend
Vibratie
voelen
>K 4K 8K
Linkeroor
Ond.
FC
Toon-
audio-
gram
