9
van dinosaurus tot cnipje
Intermediair van 19 juni 1981
bracht ons een schat aan vlot
leesbare, technische informatie.
Dat verleidde ons tot bijgaand
stukje, waarvoor we enkele gege
vens aan dit weekblad hebben
ontleend.
De voorlopers van onze huidige
computers dateren uit de 'oertijd'
van zo'n 30-40 jaar geleden. De
een, in 1944, was een enorme
elektro-mechanische dinosaurus,
2Vi bij 15 meter, die in 6 secon
den twee getallen vermenigvul
digde en in 12 seconden deelde.
De andere was een elektro-mag-
netische brontosaurus, die het
tienmaal sneller deed.
Toen kwam er, in 1945, een
mammoet: een elektronische re
kenmachine. Het beest, 3 bij 30
meter, had 18 000 buizen, 70 000
weerstanden, 10 000 condensa
toren en 6 000 schakelaars. Maar
hij was al knap vlug: optellen en
vermenigvuldigen in 0,2 en 2,8
milli seconden. Die logge mam
moet stierf snel uit en er kwam in
1952 een olifantenras, dat het
aardig deed: echt elektronisch,
bestuurd door een programma en
voorzien van een geheugen. Het
ras vermenigvuldigde zich zelfs
op het commerciële vlak, want
het experimentele 'saurus- en
mammoetstadium' was voorbij.
Dat gebeurde in het begin van de
50er jaren.
Die olifant verbeterde zichzelf ook
nog behoorlijk, doordat de in
1947 uitgevonden transistor zijn
vroegere elektronenbuis ging ver
vangen. Hij werd kleiner, gebruik
te minder energie en werd veel
betrouwbaarder. De eerste volle
dig getransistoriseerde compu
ters, onder andere de IBM 1401
verschenen in 1959 op de markt.
Toen waren we al uit de 'oertijd'
en bij de bekende geschiedenis
beland. En daar ontmoeten we,
na een jaar of tien, de 'chip'. Dit
'diertje' werd al eerder, in 1959,
voor het eerst ontdekt. Op één
klein plaatje silicium kan een
complete centrale verwerkings
eenheid ingebakken worden. Dat
betekende het einde van het oli
fantentijdperk. De computers
werden weer veel kleiner, maar
ook veel goedkoper, veel sneller
en energiearmer. De eerste chip
computer kwam in 1968 op de
markt, de eerste zogenaamde
processor in 1971
Zo'n chip micro-computer kan
veel meer dan die mammoet van
1945: 20 keer zo snel, duizenden
malen betrouwbaarder, 30 000
maal kleiner, kost 10 000 maal
minder en is overal te koop. Hij
verbruikt het vermogen van een
gloeilamp in plaats van een loco
motief en heeft een groter geheu
gen dan de mammoet.
Er zijn chips in soorten. Eenvou
dige en daarom goedkope, die
'slechts' 2000 maal per seconde
toegankelijk zijn, maar je hebt ze
ook veel complexer en gecompli
ceerder, met een toegangstijd van
100 miljoen maal per seconde!
Het 'geheugen' van een chip
wordt in aantallen 'bits' uitge
drukt. Een bit is een eenheid van
informatie: 0 of 1Een capaciteit
van '64 K', dat wil zeggen 65536
bits op één minuscuul chipje, is al
heel normaal. Er zijn al chips met
het dubbele. En als we over het
allernieuwste, de zogenaamde
bubblegeheugens horen, komen
we zelfs op meer dan 1 miljoen
bits!
Maar, schrijft Ruud 0verdijk in In
termediair, de menselijke herse
nen zijn nog steeds niet overtrof
fen, gezien de capaciteit per volu
me-eenheid.
willen zeggen en hij meent, dat er nu in
ieder geval heel objectief over gepraat
kan worden. Van Dinten vindt zelfs dat
we eigenlijk dat hele begrip automatise
ring kunnen missen, dat is hem nog te
ongewoon voor een gewoon geworden
verschijnsel.
Techniek, toegepast in de bedrijfsvoe
ring, heeft altijd gevolgen. Handelingen,
die nodig zijn om iets te produceren,
worden er eenvoudiger door, dat levert
arbeidsbesparing, meer produkten te
gen minder kosten. Tegelijk opent de
techniek telkens ongedachte mogelijk
heden, omdat heel nieuwe produkten
kunnen ontstaan, van stoomschepen tot
jumbo-vliegtuigen. Dit is al sinds circa
1750 bekend en eigenlijk al sinds de
mens zich, hoe primitief ook, de eerste
werktuigen dienstbaar maakte.
Het grote verschil met nu is, dat de 'der
de golf met zo'n grote snelheid komt.
De laatste vijf, hooguit tien jaar is de
technologie echt aan het doorbreken,
want elektronica en automatisering
hebben elkaar zeer sterk gestimuleerd
en die samenwerking opende enorme
perspectieven voor het verzamelen en
verwerken van gegevens. Van Eldik:
'We zitten middenin die doorbraak en
naar mijn idee is het hoogtepunt daar
van nog lang niet bereikt. Nieuwe pro-
duktietechnieken zijn ter beschikking
gekomen, die goedkoper en met minder
kosten betere waar mogelijk maken.
Daardoor kan de maatschappij, zeker op
het terrein van de informatiegeving
en -verstrekking, volstrekt veranderen.
Klinkt dramatisch, maar vat dat zo niet
op. Constateer slechts nuchter, dat de
technologie bezig is een wereld van
nieuwe mogelijkheden te openen.'
Onderscheiden verband...
Is die derde golf beheersbaar? De tech
nologie gaat sneller dan ooit en dat ge
beurt helaas in een tijd waarin de groei
stagneert en de werkgelegenheid grote
zorgen baart. Alleen daarom al kan een
onbesuisd doorvoeren van technologie
in het (bank-)bedrijf gemakkelijk weer
standen wekken. Ook psychische weer
standen, want er is nu eenmaal een
grens aan wat een mens aan elkaar snel
opvolgende ingrijpende veranderingen
kan verwerken.
We hebben openhartig over die be
heersbaarheid gesproken. Van volstrek
te beheersbaarheid, zó dat je de nieuwe
vindingen van het begin af desgewenst
helemaal kunt negeren, is natuurlijk
geen sprake. Eenvoudig niet omdat al
die technische toepassingen toch hun
