de financiële paragraaf
echter een aantal vraagtekens en kant
tekeningen bij de financiële paragraaf.
Zij acht nadere afspraken gewenst over
de wijze waarop en het tempo waarin
de vermindering van het financierings
tekort zal worden gerealiseerd.
Ook heerst daar aanmerkelijke twijfel of
de ombuiging der collectieve uitgaven
wel van voldoende omvang zal zijn.
Programakkoord
Weer een maand later wordt door de in
formateurs, die intussen met de komst
van de heer Van Thijn tot een trio zijn
uitgebreid, het resultaat van de voortge
zette besprekingen aan de betrokken
fractievoorzitters voorgelegd. Dit pro
gramakkoord van 21 juli bevat ook in de
financiële paragraaf een aantal wijzigin
gen ten opzichte van het basisakkoord.
Stabilisatie van de collectieve lasten
druk wordt thans 'als noodzaak aan
vaard', wederom afgezien van de bin
nenlandse aardgasprijsverhoging. Bo
vendien worden belastingbaten uit frau
debestrijding nu niet als drukverzwaring
opgevat, terwijl ook (hogere) betalingen
voor overheidsdiensten buiten de stabi
lisatienorm zullen blijven.
De structurele component van het fi
nancieringstekort zal snel met 2 wor
den teruggebracht (1 in 1982 en 1
in 1983); bij het tijdpad van de ombui
gingen zal het accent duidelijk vallen op
de eerste helft van de kabinetsperiode.
'Zo vermijdt men ook teveel risico's met
inverdieneffecten'.
De ombuigingsnoodzaak wordt intussen
door het CPB in een nota van 10 juli op
f7V2 miljard becijferd. Daarnaast wijst
men nog op een 'oude-kabinetsproble-
matiek' van f2 miljard, vooral in de
sfeer van de sociale voorzieningen. De
totale ombuigingsproblematiek be
draagt derhalve f9V4 miljard en zou
zelfs nog wel 'enkele miljarden guldens'
hoger kunnen uitvallen, indien een ver
traging zou optreden in de zogeheten
inverdieneffecten. Het CPB koestert na
melijk twijfels omtrent de haalbaarheid
van het ambitieuze investeringsprograa.
Opnieuw heeft de CDA-fractie de mees
te moeite met aanvaarding van het pro
gramakkoord. Zij wil in nadere onder
handelingen enkele zaken anders rege
len. Op de doelstelling van stabilisatie
van de collectieve lastendruk moeten
volgens haar geen clausuleringen wor
den aangebracht. Ook acht zij het nodig
veiliger te stellen, dat de voorgenomen
vermindering van het financieringste
kort metterdaad zal worden gereali
seerd. De omvang van de ombuiging
vraagt volgens haar een realistischer in
schatting en een globale invulling. Ten
slotte acht zij het noodzakelijk, dat
adviezen worden ingewonnen bij onder
meer De Nederlandsche Bank en het
Centraal Planbureau en dat hiermee ter
dege rekening wordt gehouden.
CPB-advies
Het Centraal Planbureau kan in zijn ad
vies van 10 augustus de hoofdlijnen
voor het beleid onderschrijven, zoals de
stimulering van de investeringen, de
loonmatiging, de stabilisering van de
lastendruk en de ombuiging van de col
lectieve uitgaven. Maar het CPB heeft
nog steeds twijfels over het investe
ringsprogramma, de ombuigingsopera
tie, de arbeidsmarkt, de inkomensverde
ling en enkele andere punten.
De noodzaak tot ombuiging van de col
lectieve uitgaven wordt door het CPB
becijferd op rond f 10 miljard, waarbij
toch vrijwel geen ruimte resteert voor
nieuw beleid, terwijl reeds ten volle re
kening is gehouden met de optimisti
sche inverdieneffecten van de beoogde
inkomensmatiging en het ambitieuze in
vesteringsprogramma.
Ten slotte worden kritische kanttekenin
gen geplaatst bij enige onderdelen, die
niet bevorderlijk zijn voor het algemeen
economisch klimaat, zoals de dreiging
met beleggingsvoorschriften en het op
nieuw ter discussie stellen van de hypo
theekrente-aftrek.
DN B-advies
Ook De Nederlandsche Bank toont in
haar advies van 10 augustus waardering
voor een aantal beleidsdoelstellingen,
maar zij vindt tevens dat de daartoe
aangegeven wegen vragen om verdui
delijking, nopen tot kritiek en op diverse
punten aanleiding geven tot bezorgd
heid.
Met nadruk wijst DNB op de wezenlijke
betekenis van een vermindering van het
financieringstekort, die zij een volstrekt
prealabele conditie noemt. Het voor
1981 verwachte financieringstekort
(wellicht 8 van het nationale inko
men) moet in 1982 zeker met 2 wor
den verminderd, waarvan ten minste
1 door een structurele uitgavenaan-
passing; in 1983 moet die operatie wor
den herhaald.
Bij de Bank bestaat gerede twijfel, of de
plannen van de informateurs terzake tot
de gewenste uitkomst zullen leiden. Zij
acht het nodig nieuwe meerjarenplan
nen te ontwikkelen, die uitgaan van de
huidige werkelijkheid en van meer rea
listische groeiveronderstellingen. Voorts
wijst zij erop, dat reeds belangrijke uit
gavenstijgingen worden voorgesteld en
met naam en toenaam genoemd, maar
dat de benodigde bezuinigingen slechts
globaal zijn aangeduid.
Bovendien betreurt DNB het voorstel
om de financiering van de woningwet-
bouw uit de overheidsbegroting weg te
schuiven naar de kapitaalmarkt, wat
een verlichting voor de begroting lijkt,
maar dat niet is. Verder wijst zij erop,
dat er voor zogenaamde tijdelijke, con
juncturele werkgelegenheidsprogram
ma's geen financiële ruimte meer is.
Daarnaast betreurt de Bank het voorne
men om de binnenlandse aardgasop
brengsten niet meer als collectieve las
ten aan te merken, hetgeen afbreuk
doet aan de doelstelling om de afwente
ling en daarmee de inflatie in te dam
men. Voorts is zij het opeens met de ge
dachte tot invoering van beleggings
voorschriften, ook als stok achter de
deur.
Ten slotte herinnert zij eraan, dat de mi
nister van Financiën en de Bank het er
over eens zijn, dat de overheid niet
rechtstreeks in het buitenland zal lenen.
Voor het financiële aanzien van Neder
land en de positie van de gulden moet
het van het grootste belang worden ge
acht, dat de overheid, voor zover zij een
beroep op buitenlandse financierings
middelen moet doen, deze aantrekt via
de eigen kapitaalmarkt door uitgifte van
schuldtitels in de eigen valuta.
Breekpunt
Nadat begin augustus de heren Kremers
en Van Thijn tot formateurs zijn be
noemd, blijken over een aantal zaken
nog meningsverschillen te bestaan. Op
18 augustus concluderen de beide for
mateurs, dat over de volgende CDA-
voorstellen tot verduidelijking, aanvul
ling of wijziging van de programconclu
sies geen overeenstemming is bereikt:
- ook bij tegenvallende economische
omstandigheden vasthouden aan de
vermindering van het financieringste
kort met 2 en aan de stabilisatie van
de collectieve lastendruk;
- voor nieuw beleid of intensivering
van bestaand beleid geen uitgaven doen
zonder dat daarvoor financiële ruimte is
of wordt vrijgemaakt;
- vastleggen dat de overheid niet
rechtstreeks in het buitenland zal lenen;
- de systematiek bij de fiscale aftrek
baarheid van hypotheekrente niet wij
zigen;
- nog tijdens de formatie concrete af
spraken maken over de omvang (circa
f 41/ï miljard) en de globale uitsplitsing
van de in 1982 noodzakelijke ombuigin
gen in de collectieve uitgaven.
Op grond hiervan besluit de CDA-
fractie, daartoe met klem geadviseerd
door haar voorzitter, een negatief ant
woord te geven op de vraag of de for
matie kan worden afgerond. De beide
formateurs worden van hun opdracht
ontheven; de heer De Gaay Fortman
wordt tot informateur benoemd en de
heer Van Agt treedt af als onderhande
laar en fractievoorzitter van het CDA,
dat de heer Lubbers als zijn opvolger
aanwijst.
Regeerakkoord
Op 1 september bereikt de nieuwe in
formateur met de betrokken fractievoor
zitters overeenstemming over het on
derhandelingsresultaat. Daarin wordt de
volgende afspraak gemaakt over de be
groting 1982; Met behoud van de con
clusies inzake het financieringstekort
