misbruik bv's
oorlog verklaard
De regering wil het op grote schaal toegepaste misbruik met besloten
vennootschappen gaan aanpakken. Daartoe is een wetsontwerp bij de
Tweede Kamer in behandeling. Het voorziet onder meer in de moge
lijkheid om bestuurders van rechtspersonen, zoals besloten vennoot
schappen, onder bepaalde omstandigheden hoofdelijk aansprakelijk te
stellen voor de voldoening van loon- en omzetbelastingen, sociale
premies en bijdragen in een bedrijfspensioenfonds, welke door de be
trokken rechtspersonen verschuldigd zijn.
31
Misbruik van rechtspersoon
In het rechtsverkeer vervullen rechts
personen een onmisbare functie. Zij
kunnen bijv. door middel van hun orga
nen overeenkomsten aangaan en zake
lijke rechten - zoals eigendom, recht
van erfpacht en recht van hypotheek -
verwerven.
Als uitgangspunt bij rechtspersonen
geldt dat deze zelf voor hun verplichtin
gen aansprakelijk zijn en niet bijvoor
beeld de bestuurder daarvan in privé die
gehandeld heeft in zijn hoedanigheid
van vertegenwoordiger. Kwaadwillende
lieden hebben dit gegeven al vroeg on
derkend en hebben hiervan dankbaar
gebruik gemaakt. Zij hebben rechtsper
sonen - meestal BV's - in het leven ge
roepen met het oogmerk zichzelf of an
deren te verrijken ten kosten van de cre
diteuren.
Dezen worden meer dan eens gecon
fronteerd met een niet solvabele rechts
persoon, welke in staat van faillisse
ment geraakt, waarbij zij hun vorderin
gen onvoldoende betaald krijgen. In zo'n
situatie verschuilt de bestuurder-aan
deelhouder zich achter de sluier van de
rechtspersoon, zonder dat de crediteu
ren deze sluier in zijn algemeenheid ter
zijde kunnen schuiven, ten einde de
boosdoener in persoon aan te spreken.
Op deze wijze heeft de kwaadwillende
gebruik kunnen maken van de voorde
len van een rechtsinstrument tot groot
leedwezen van de machteloze crediteu
ren. In de volksmond wordt dan al spoe
dig gesproken over misbruik.
Juridisch gezien ligt het echter niet zo
eenvoudig. Rechtspersonen worden
vaak ook in het leven geroepen om be
drijfsmatig een bepaalde activiteit te
Mr. J. J. H. van Boxtel
Juridische Zaken
gaan uitoefenen, die niet ontbloot is van
risico's. Het hoeft dan ook niet verwijt
baar te zijn, indien men de risico's on
derkent en deze wenst te beperken tot
het vermogen dat bijvoorbeeld in een
BV is ingebracht en door deze is verwor
ven. Anders wordt het wanneer men
reeds vooraf het duidelijke oogmerk
heeft om de crediteuren van een derge
lijke rechtspersoon te benadelen.
Volgens de geldende rechtspraak is het
in zo'n geval mogelijk door de rechts
persoon heen te breken en de zich er
achter verschuilende verantwoordelijke
personen van onrechtmatig handelen te
betichten en hen voor schadevergoe
ding aan te spreken. Maar de moeilijk
heid hierbij is dat de eisende partij het
gestelde onrechtmatig handelen dient
te bewijzen.
Wettelijke maatregelen
Sinds jaar en dag zijn de praktijken van
koppelbazen in de bouwnijverheid en in
de metaalindustrie in de havengebieden
bekend. De gedupeerde crediteuren zijn
hier met name de belastingdienst en de
bedrijfsvereniging: in te houden loonbe
lasting en sociale premies worden niet
voldoende afgedragen, doch verdwijnen
in de beurs van de koppelbaas.
Sinds 1970 is voor het optreden als kop
pelbaas een vergunning nodig. Malafide
koppelbazen konden deze moeilijk krij
gen, zodat men in deze kringen overging
tot de oprichting van BV's welke zijn
gaan optreden als onderaannemers.
Hierdoor kon meestal ontkomen wor
den aan het vergunningsvereiste.
Om aan deze ongewenste ontwikkelin
gen paal en perk te stellen heeft de re
gering in augustus 1979 al een wetsont
werp ingediend, dat voorziet in het creë
ren van een hoofdelijke aansprakelijk
heid ten laste van aannemers voor be
lasting en premieschulden van hun on
deraannemers, de zogenaamde 'keten
aansprakelijkheid'. Het betrokken wets
ontwerp is nog steeds in behandeling.
Maar aangezien dit wetsontwerp alleen
beoogt om een hoofdelijke aansprake
lijkheid in de tak van de aannemerswe
reld in te voeren, kan van bestrijding van
het misbruik van rechtspersonen in het
algemeen niet gesproken worden. Daar
om is een tweede, in de aanhef van dit
artikel genoemd, voorstel ingediend, dat
de hoofdelijke aansprakelijkheid van be
stuurders van rechtspersonen voor be
paalde schulden meer in het algemeen
moet regelen.
Alvorens aan dit tweede wetsontwerp
uitgebreide aandacht te besteden is het
dienstig te vermelden dat binnenkort
nog een derde wetsvoorstel zal worden
aangeboden. Dit zal ten doel hebben de
bevoegdheden van een curator uit te
breiden om, ingeval van faillissement
van een vennootschap, van de bestuur
ders schadevergoeding ten behoeve van
de boedel te vorderen.
In het derde wetsontwerp zal centraal
staan dat bestuurders onbehoorlijk be
stuur verweten kan worden waardoor zij
ten behoeve van alle crediteuren van de
vennootschap aansprakelijk zijn.
De drie genoemde wetsontwerpen kun
nen gezien worden in het licht van de
heilige oorlog die de wetgever heeft
verklaard aan benadelers van crediteu
ren welke misbruik maken van de mo
gelijkheden die een rechtspersoon
biedt. Vooral de belastingdienst en de
bedrijfsverenigingen krijgen met de
voorgenomen wetswijzigingen krach
tige en efficiënte wapens in handen.
Hoewel de cijfers niet alles zeggen, zij
vermeld dat de bedrijfsverenigingen in
1979 ongeveer tachtig miljoen aan pre
mies voor werknemersverzekeringen
niet geïncasseerd kregen en dat de be
lastingdienst in 1979 ongeveer 102 mil
joen gulden moest ontberen aan loon
belasting en premies volksverzekerin
gen. De lasten hiervan worden door de
goedwillenden gedragen. Dit is een van
de achtergronden van de voorgenomen
versterking van de positie van de ge
noemde instanties als crediteuren. Een
verdere rechtvaardiging kan gevonden
worden in het feit dat deze crediteuren
hun debiteuren niet kunnen uitzoeken
