van jacht op groot wild, aardewerk van
verschillende samenstelling, vorm en
kleur.
Die grondwerkers waren en zijn soms
nog de beste medewerkers van de oud
heidkundigen; dit in tegenstelling tot
het geweld van moderne graafmachi
nes, waardoor ongetwijfeld veel verlo
ren is gegaan.
Gelukkig konden vele voorwerpen ge
borgen worden, waarvan sommige af
komstig moeten zijn uit verre landen;
déar gemaakt en hierheen gebracht in
vele eeuwen, of in tijden van oorlogsge
weld en plundertochten door hun eige
naars in de aarde verstopt.
De verveningen en niet te vergeten de
ruilverkavelingen hebben het landschap
volkomen veranderd. Toch kon een ge
deelte van de z.g. 'tweede nederzetting'
gespaard blijven evenals het voormalige
kerkhof waar drie eeuwen geleden een
hevige veldslag werd geleverd door de
Staatse troepen tegen het leger van de
Munsterse bisschop Bernhard van Ga
len.
op een rustig bestaan, naar hoger gele- j
gen landerijen. Dat rustige bestaan
werd hen echter niet altijd gegund.
Op 5 januari 1666 werden de bewoners
van de Buterweg verjaagd door de
'vuurmonden' van Christoffel Bernhard
van Galen. Zij weken uit en begonnen
maar weer opnieuw aan de tegenwoor
dige Dorpsstraat.
Op die vijfde januari werden vele boer
derijen en ook de kerktoren verbrand.
'Vijftienhonderd man te voet en te paard
in vijf eskadrons overvielen in de vroege
morgen het dorp Vriezenveen, waar
vierhonderd van 'de onzen' lagen.
De moerassen waren met ijs bedekt en
daardoor 'raekte de vijand over, namen I
driehondert zestig gevangen, behalve
de officieren en maeckten goede buit'.
De behuizingen aan de Buterweg wer
den grondig geplunderd en vernield. De
Vriezenveners, voorzover hun het leven
nog was gespaard, waren op één dag
straatarm geworden.
Tot zover is de historie in grote lijnen
van Vriezenveen precies dezelfde als die
van vele steden, stadjes en dorpen met
hun bewoners. Dat is beslist niet iets
bijzonders.
St. Petersburg
Van de Vriezenveners is wel eens ge
zegd dat zij een zwervend volk vormen.
Dat blijkt wel waar te zijn, onder andere
Landheren en privileges
Waren de eerste bewoners van dit oor
spronkelijk ondoordringbaar gebied
West- of Oostfriezen? Zij hebben ont
zaglijk veel zwaar werk moeteh verzet
ten in haast ondenkbaar primitieve om
standigheden voordat ook maar sprake
kon zijn van een eerste werkelijke ne
derzetting die uit niet veel meer dan
plaggenhutten zal hebben bestaan.
De Landsheren beloofden 'alle kristen
luden die zich op de Vene vestigden be
scherming. Omstreeks het jaar 1400
kregen de bewoners het recht om een
eigen richter te verkiezen. De veenbe-
woners schijnen toen ook een eigen
priester te hebben gehad, maar dat met
goedkeuring van de Landsheer. 'Wan
neer oeck de buren gheynen priester en
hebbet, soe moghen sie enen priester
halen nae lantwijze ende brengen hem
voer ons...'
Vanzelfsprekend is over de eigendom
van het land, maar ook over de gegeven
privileges hartgrondig getwist tussen de
respectieve Landheren en 'die van Vrie-
zenvene' (dat nog lange tijd de naam Al-
melervene droeg).
Dat alles verhinderde niet dat de neder
zetting groeide. De traditie bracht mee
dat de oorspronkelijke hoeven, om ieder
gezin aan gras- en bouwland te helpen,
in steeds smaller lange stroken werden
verdeeld. Aan deze, werkelijk ongewen
ste, toestand kwam door de ruilverkave
lingen een eind.
In de loop van de jaren verplaatste de
'nederzetting' zich uit 'vrije wil' of ge
dwongen, meerdere malen.
Die dwang kwam dan dikwijls van de
zijde van wateroverlast; oorlogsgeweld
was veel ingrijpender. Hoeveel angst zal
daardoor geleden zijn
De bewoners trokken, ook al in de hoop
Op 14 januari 1834 namen de Vriezen-
veense 'Rusluie' hun eigen kerk aan de
Newski Prospekt (boven) in St. Peters
burg in gebruik. Foto onder: Zo zag de in
1922 genationaliseerde kerk in het hui
dige Leningrad er uit op een foto uit
1976.
toen Vriezenveners zich vestigden in het
tsaristische Rusland, waar goede
vriendschappelijke en handelsrelaties
tussen de Vriezenveense 'Rusluie' en hun
Russische vrienden bestonden.
Verschillende Nederlandse zakenlieden
stichtten in St. Petersburg (het huidige
Leningrad) een kerkelijke gemeente met
als eerste predikant Hermannus Gerar-
dusGrube.
Onder de leden van de eerste kerkera
den vindt men de Vriezenveense Admi
raal Cornelis Cruys, maar ook zijn zoon
die eerst een carrière volgde bij de Rus
sische Marine en zich daarna als koop
man in St. Petersburg vestigde.
De Vriezenveners werden blijkbaar ho
gelijk gewaardeerd, de kerkelijke ge
meente groeide en na niet lange tijd
moest besloten worden tot de bouw
van een eigen kerk die op 14 januari
1834 in gebruik genomen kon worden.
Daarbij waren o.a. de Prins van Oranje
en zijn oudste zoon aanwezig (de latere
koningen Willem II en Willem lil). Wil
lem II was getrouwd met de Russische
prinses Anna Paulowna... vandaérü I
Zij waren niet de enige belangrijke aan
wezigen. De Russische minister van
Binnenlandse Zaken, de gouverneur van
