automatisering
dat economische overwegingen uitein
delijk een dominerende factor zijn ge
weest bij het toepassen van een nieuwe
technologie, EDP-ontwikkelingen hou
den geen halt bij de grenzen van ons
land; degene die eerder tot vernieuwing
overgaat en daarom betere prestaties
levert, zal de beste kansen voor de toe
komst hebben. Slechts op een gezonde
economische basis kunnen we ons de
zo hooggewaardeerde sociale voorzie
ningen permitteren.
Sociale beperkingen
Het is van belang de sociale beperkin
gen te leren onderkennen en vervolgens
te trachten deze, voor zover ze de toe
passing van EDP en van andere innova
ties in de weg staan, te verminderen. Er
zijn dingen die we hetzij op onderne
mingsniveau hetzij in internationaal ver
band zouden kunnen doen. Hieronder
volgen er enkele:
- Wij zouden moeten komen tot een
zodanig sociaal statuut dat niemand
zich bedreigd hoeft te voelen door de
ontwikkeling van EDP. Planning en
open communicatie over toekomstige
ontwikkelingen en mogelijke verande
ringen voor de individuele mensen, zijn
noodzakelijk.
- Toepassing van nieuwe technieken
moet worden begeleid door mensen die
zich bewust zijn van de behoeften van
de betrokkenen. Waar mogelijk moeten
EDP-toepassingen bijdragen tot een
verdergaande zelfontplooiing van de in
dividuele mens. De betrokkenen zouden
zoveel mogelijk moeten worden inge
schakeld bij het ontwikkelingsproces.
- Wij moeten, waar mogelijk, tot op de
laagste niveaus in de organisatie zoda
nige arbeidsomstandigheden scheppen,
dat met behulp van EDP-toepassingen
meer bevrediging in het werk en meer
mogelijkheden voor creatief bezig zijn
ontstaan.
- De noodzakelijke veranderingen ver
gen omscholings- en trainingsfacilitei
ten (tijd en geld, die aan opleiding gedu
rende het actieve beroepsleven wordt
besteed, zijn een nuttiger besteding dan
vervroegde pensionering).
- Gebruikers moeten noodzakelijke
know how omtrent EDP opbouwen, of
onafhankelijk advies inwinnen, ten ein
de aldus op gelijk terrein met leveran
ciers te kunnen onderhandelen. De ge
bruikers zouden zich door de leveran
ciers van computerapparatuur niet on
der druk moeten laten zetten. Ten slotte
variëren de prestaties en de prijzen van
hard- en software zeer sterk. Het wordt
tijd dat wij ons als gebruikers gaan af
vragen of bepaalde EDP-toepassingen
werkelijk wel zo belangrijk zijn voor het
behoud van onze concurrentiepositie,
en of deze toepassingen wel degelijk
bijdragen aan ons geluk en welzijn.
Een verandering van onze houding in dit
opzicht zou 'enige druk van de ketel'
kunnen afnemen.
Pensioenvoorwaarden zouden zoda
nig moeten worden, dat deze geen be-
i lemmering meer vormen voor verande-
I ring van bedrijf of baan.
De flexibiliteit van de organisatie zou
waar mogelijk moeten toenemen, zodat
beter tegemoet kan worden gekomen
i aan de wens tot taakverruiming. Dit be
tekent: het combineren van taken, ver
mindering van routinematige arbeid en
het voorkomen van arbeidsdeling la
Taylor. Voorbereidende, besluitvormen
de en uitvoerende taken zouden zoveel
mogelijk moeten worden gecombi
neerd, ook op de laagste niveaus van de
organisatie, waar dat althans mogelijk
is.
Alle scholen zouden meer en in een
vroeger stadium aan moeten zetten tot
creativiteit en beter en sneller aan moe-
ten sluiten op nieuwe ontwikkelingen
dan tot dusver. Dit impliceert overigens
j tevens periodieke bijscholing van het
onderwijzend personeel. Openbare her
en bijscholingsfaciliteiten zouden ter
beschikking moeten staan. Het lijkt
noodzakelijk, dat onze onderwijsinstel
lingen meer aandacht geven aan de be
tekenis en de mogelijkheden van de
EDP-technologie en op dit terrein meer
gespecialiseerd onderwijs bieden.
De overheid zou erop toe moeten
zien dat de belangen van haar burgers
worden zekergesteld en dat aspecten
zoals privacy goed zijn geregeld.
De schoolprogramma's zouden meer
uniform moeten worden opgezet, zodat
het onderwijs althans geen belemme
ringen vormt voor verhuizingen.
- De sociale partners zouden moeten
instemmen met een gedeeltelijk herstel
van het prijsmechanisme op de arbeids
markt, veranderingsbereidheid zou
moeten worden gestimuleerd, evenals
de noodzaak een beschikbare arbeids-
plaats te accepteren.
Gebruikers zouden in gezamenlijke
actie de leveranciers van EDP-appara-
tuur kunnen brengen tot 'gebruikers
vriendelijke' ontwerpen. Het is noodza
kelijk dat computers worden gehaald uit
de sfeer van geheimzinnigheid.
Het is van belang dat ook internatio
naal meer eenvormigheid op het vlak
van EDP tot stand wordt gebracht. Dit is
niet alleen noodzakelijk op grond van
economische motieven, gezien de reus
achtige bedragen die in de organisatie
rondom de EDP moeten worden geïn
vesteerd, maar het is ook een sociale
noodzaak.
De internationale concurrentiepositie
wordt in belangrijke mate bepaald door
de relatieve levensstandaard, door het
loonpeil en het niveau van sociale voor
zieningen. Het is van belang dat ontre
gelende internationale verschillen op
dat gebied worden teruggedrongen.
Voor ons, in dit deel van de wereld, be
tekent dit dat we ons, zolang deze ver
schillen bestaan, dienen te realiseren
dat wij moeten concurreren met ge
meenschappen die de meest geavan
ceerde techniek met grote snelheid en
met een minimum aan sociale rand
voorwaarden toepassen.
Ondergeschikt maken
Het is noodzakelijk dat wij zodanig stu
ren dat technologie en sociale maatsta
ven in dezelfde richting bewegen, dat zij
elkaar versterken in plaats van tegen el
kaar inwerken. Wanneer wij erin slagen
om de EDP ondergeschikt te maken aan
de individuele mens en hem in staat
stellen zijn gaven mede met behulp
daarvan volledig te ontplooien, zullen
EDP-innovaties een enorm stuwende
kracht kunnen worden. Vooral kleinere
i bedrijven krijgen kansen door de hui
dige technologische ontwikkelingen.
Overheden en banken dienen naar we
gen te zoeken om in een eventuele be-
i hoefte aan financiële middelen te voor
zien. In de sector van de coöperatieve
bankinstellingen zijn zulke mogelijkhe
den en middelen aanwezig geweest.
Wetenschap en industrie zullen onver
mijdelijk moeten samenwerken bij pro
jecten van toegepast wetenschappelijk
onderzoek.
Binnen de marges die door de economie
worden gesteld, zou de ontwikkeling
van EDP een belangrijke bijdrage kun-
j nen leveren aan welvaart en welzijn.
Het is waarschijnlijk dat we een tijdperk
hebben betreden van fricties. Maar wrij
vingen zijn altijd tijdelijk en kunnen door
gezamenlijk optreden zeer zeker worden
overwonnen. Misschien zullen we ten
slotte, dank zij de automatisering en de
elektronica, in staat zijn om onze mate
riële levensstandaard te verdienen met
minder fysieke inspanning. Zeker krijgen
we meer vrije tijd, die ons gelegenheid
biedt om de kwaliteit van ons bestaan
te verbeteren, zoals bijvoorbeeld in de
Middeleeuwen, toen kathedralen met
de hand werden gebouwd.
En wanneer we dat een verspilling van
onze energie zouden vinden, dan zijn er
vele andere manieren om ons welzijn -
of beter nog het welzijn van degenen
die gebrek hebben - te verbeteren.
Wanneer wij in de toekomst bij machte
j zullen zijn om de winst van een hogere
produktiviteit te delen met landen met
lagere welvaartsniveaus, dan zou dat
een bijdrage zijn aan het elimineren van
internationale tegenstellingen.
Daarom moet elektronica data proces-
I sing gedwongen worden tot wat ze ook
behoort te zijn: 'slechts' een uitstekend
dienaar.
