automatisering:
uitstekend dienaar,
maar slechtste
#,V
van alle meesters
van eldik:
8
Onlangs werd een internationale
conferentie gehouden over het
besturen en beheersen van de
automatisering (electronic data
processing) in de 80-er jaren.
Een belangrijke zaak, waar ook
onze Rabobankorganisatie volop
mee te maken krijgt. Vandaar dat
het nuttig is om hierop in ons
maandblad nog eens nader in te
gaan. Dat gebeurt aan de hand
van een in het Engels gehouden
voordracht welke drs. R. B. J. van
Eldik, lid van onze Hoofddirectie,
op deze conferentie hield en wel
ke we in twee artikelen willen
weergeven. In bijgaand artikel
over electronic data processing -
in het vervolg aan te duiden met
de internationale afkorting EDP -
gaat hij in op de wisselwerking
tussen de moderne maatschappij
en de ontwikkeling van de EDP.
Volgende maand zal hij aangeven
welke kant we in de toekomst -
naar zijn mening - met de EDP
opgaan.
Een beschouwing over het besturen en beheersen van electronic data proces
sing in de 80-er jaren nodigt uit om te filosoferen over de wisselwerking tussen
de moderne maatschappij en de ontwikkeling van EDP. Daar is alle reden voor,
omdat de conclusies welke daaruit getrokken worden ongetwijfeld van invloed
kunnen zijn op de manier waarop managementproblemen - nu en in de toe
komst- dienen te worden opgelost.
Gedurende de Renaissance en in de pe
riode daarna kreeg de band tussen tech
nologie en wetenschap steeds meer ge
stalte. De erkenning van de economi
sche mogelijkheden van deze verbin
ding zien we in de stichting van instel
lingen zoals de Royal Society in Enge
land in 1662 en de Académie des Scien
ces in Frankrijk in het jaar 1666. In de
zelfde periode werden technische scho
len opgericht. Terwijl in vroeger tijden
bij Grieken en Romeinen technologie
werd beschouwd als iets tegennatuur
lijks, werd zij in de late Middeleeuwen
en Romeinen bijvoorbeeld was vooral
een periode van handwerkslieden. Zij
beschouwden de natuur als een intel
ligent organisme, dat zelfstandig functi
oneerde op grond van een rationeel op
gezet plan. Het lag daarom niet in de
rede om in deze volmaakt georganiseer
de wereld in te grijpen. Cicero betoogde
dat geen enkele techniek het ooit zou
kunnen opnemen tegen de natuur; of
schoon vele handige voorwerpen wer
den uitgevonden, waren deze alle on
derworpen aan de natuurlijke orde van
het leven. Vanuit technologisch oogpunt
was deze animistische denkwijze niet
erg vruchtbaar.
Een doorbraak in dit denken kwam er in
de Middeleeuwen. Op verschillende ter
reinen zagen we technische vernieuwin
gen, mede onder invloed van het toege
nomen handelsverkeer. Daaronder wa
ren betrekkelijk eenvoudige uitvindin
gen, zoals de stijgbeugel, maar ook vér
strekkende, zoals het wiel aan de ploeg,
de water- en windmolens, het kompas
en dergelijke. Tussen de 10e en 17e
eeuw legde het groeiend vertrouwen in
de technologie de basis voor de grote
avonturen, de ontdekkingsreizen. Met
de ontwikkeling van de handel maakte
de technologie in toenemende mate
deel uit van het economisch proces.
Alvorens in te gaan op bovengenoemde
wisselwerking, zullen we de aandacht
richten op hoe in de geschiedenis de
verhouding tussen de maatschappelijke
en technologische ontwikkeling is ge
weest. Dit kan van belang zijn omdat
EDP slechts één verschijningsvorm is
van de technologie in het algemeen.
Historische achtergrond
Technologie was in de oudheid nauwe
lijks van betekenis. De tijd van Grieken
