heid in huis had. En dat was toch niet
gering.
Sommigen spreken met enig verwijt
over de vaagheid van dat rapport. Maar
ik denk, dat juist de voorzichtigheid,
waarmee deze Commissie haar conclu
sies bracht, wei eens veelzeggend kan
zijn voor de komende ontwikkelingen.
'Het enige zekere is: onzekerheid',
schrijft de Commissie ais het gaat over
de sociale en culturele invloeden. Maar
ook dat is goed om te weten.
Beter in ieder geval dan ai die
science-fiction-achtige verge
zichten, die de chips soms oproe
pen. Met utopistische fantasieën over
een samenleving, waar alles veel pret
tiger en zinzoller is dan nu, is de mens
heid nooit veel opgeschoten en ook de
onheilsprofeten, die straks de mense
lijke geest en activiteit voor zo'n kil elek
tronisch tikkertje zien plaatsmaken, zul
len broodetende profeten blijken te zijn.
Het feit ligt er, dat we in de micro-eiek-
tronica blijkbaar een middel met enor
me mogelijkheden in handen zullen krij
gen. Een situatie, vergelijkbaar met de
tijden toen de stoommachine, de elek
triciteit of de verbrandingsmotor pas
was uitgevonden. De techniek is er. De
vraag is nu: waar ga je het voor gebrui
ken en hoe zal het de wereld beïnvloe
den? I
Die vraag gaat er al vanuit dat de micro
processoren onafwendbaar in opmars
zijn. Terecht, want zo is het altijd met
grote uitvindingen in de historie ge
weest. Je kunt ze niet terugdraaien en
de toepassing niet verhinderen. De ma
chine en de elektriciteit veroverden de
wereld en brachten al naar gelang de
wijze waarop we ze gebruikten, hun wel
en wee. We kunnen ons daarvoor niet
afsluiten als die Mennonieten, de
Amots, die je nog met hun paard en
wagentje ergens in Pennsylvania en
Zuid-Ontario ziet rijden, want ze willen
hun levensstijl van vóór de industriële
revolutie bewaren. Dat mag respect ver
dienen, maar houdt de algemene ont
wikkeling niet tegen. Ook een 'automa
tiseringsheffing' doet dat niet, net zo
min als vroeger een gemeente, die een
auto bij verordening niet harder wilde
laten rijden dan een paard kon lopen.
De Commissie Rathenau is dan ook zeer
reëel, wanneer ze ervoor pleit om niet
met de handen over elkaar te gaan zit
ten afwachten, maar om integendeel
ons in te spannen om voorop te lopen
bij de technische ontwikkelingen. Mijns
inziens is dat de enige juiste houding.
Als er onzekerheden zijn - en die zijn er
zeker op langere termijn - dan moet je
zien de zaak te beheersen, er vat op te
krijgen, zodat je in een goede richting
kunt sturen. Onder ons heeft hoofddi
recteur Van Eldik daar al herhaaldelijk
op gewezen.
Als Rabobankorganisatie zullen
we daar misschien een ietsje aan
bij kunnen dragen. Vergeleken
met wat de chips zullen doen, als die
straks op allerlei terrein worden toege
past - hoe en waar weet je nog niet -, is
onze automatisering waarschijnlijk nog
maar kinderwerk. 'Man, wij hebben nog
maar twee computercentra,'zei een col
lega, die 'in de EDP zit', me vorige
week; 'en die houden zich eigenlijk nog
maar hoofdzakelijk met administratie
systemen bezig!'
Toegegeven, maar we zijn toch maar
onder de eersten die daar echt ervaring
mee opdoen. Iedere bankman begrijpt
nu toch wel een beetje, wat die micro-
elektronica aan veranderingen op zijn
terrein kan brengen. En als we die ver
anderingen weten te beheersen, als 'de
toekomst ons niet blijkt te hoeven over
vallen' (Van Eldik!dan krijgen we ver
trouwen in die nieuwe wondermiddelen.
De vrees voor het onbekende wijkt.
Zoiets staat de Commissie Rathenau
ook voor ogen. De beste manier om de
onzekerheden onder de knie te krijgen is
om vooraan te staan in technische ont
wikkeling en toepassing. Laat er in ons
land een centrum voor brede informatie
komen, zodat iedereen vertrouwd wordt
met wat er aan de hand is.
Tot nu toe hebben we te statisch tegen
die micro-elektronica aangekeken. Ook
bij ons werd aanvankelijk de automati
sering vooral als een administratieve
aangelegenheid beschouwd. Dat was al
ingrijpend, maar al meer zijn we ons be
wust gaan worden, dat we door de
komst van de chips een dynamische
zaak in handen krijgen. Een dynamiek
die niet eenvoudig is. Zo zullen de span
ningen in de werkgelegenheid, die mo
gelijk op termijn zullen optreden, beslist
goed opgevangen moeten worden. Ons
eigen sociale automatiseringsplan van
vorig jaar mag met ere ais 'goede voor
zorg' worden genoemd. Nog veel funda
mentele vragen kunnen op wat langere
termijn opkomen, bijvoorbeeld inzake
de opvatting van de arbeid (ethos van
de arbeid), die invloed van de micro-
elektronica op de cultuur en het dage
lijks leven van individu en gemeen
schap. Maar er ligt ook een uitdaging in
die dynamiek: de kans dat we over zeg
W of 5 jaar (het gaat vlug tegenwoor
dig) nieuwe mogelijkheden op sociaal
en economisch vlak kunnen gaan uitbui
ten!
Ais Rabobanken lijken we een
goede uitgangspositie te hebben
om die uitdaging te aanvaarden.
We zijn er immers tamelijk vroeg bij, al
hebben we nog 'maar' die twee compu
tercentra. Een mooie kans om op ons
terrein te bewijzen hoe je zo'n nieuw
middel goed gebruikt. Ik denk hier bij
voorbeeld aan de werkgelegenheid, de
zin van de arbeid, het bewaren van de
privacy en het voorkomen van een ste
riel, elektronisch verkeer tussen cliënt
en bank. Geen mens zal zich trouwens
op die punten de wet blijvend door de
micro-elektronica willen laten voor
schrijven! Maar de 'zegeningen' van de
chips willen we wel meenemen.
Het is maar goed, dat de Commissie Ra
thenau ook speciaal aan het onderwijs
gedacht heeft. De scholieren van straks
moeten geleidelijk even vertrouwd wor
den met de mogelijkheden van die mi
cro-elektronica als ik in mijn tijd met
mijn rekensommen. Maar uiteindelijk
komen we toch weer bij optellen en af
trekken uit!
JRH
