misbruik
gegarandeerde
betaalmiddelen
strafrechtelijke aspecten...
Met het toenemend gebruik van gegarandeerde betaalmiddelen (girobe
taalkaarten, euro- en betaalcheques) wordt de kans op frauduleus gebruik
groter. Dit misbruik kan plaatsvinden zowel door de rechtmatige houder
van deze betaalmiddelen als door derden. De vraag kan gesteld worden of
dit - en zo ja in welke vorm - onder de huidige stafwetgeving strafbaar is.
Ter beantwoording van deze vraag dient onderzocht te worden op welke
wijze misbruik gemaakt kan worden van gegarandeerde betaalmiddelen en
welke delictomschrijving in het Wetboek van Strafrecht op het gepleegde
feit mogelijk van toepassing is.
Rechtmatige houder
De rechtmatige houder van gegaran
deerde betaalmiddelen, d.w.z. de reke
ninghouder of een gemachtigde, kan
deze gebruiken om goederen of dien
sten te betalen of contanten op te ne
men, terwijl hij weet dat daardoor een
ongeoorloofde debetstand op de betref
fende rekening ontstaat. Is hier sprake
van een strafbaar feit, met name oplich
ting? Daarvoor is nodig dat de gebeur
tenis voldoet aan alle bestanddelen van
de delictsomschrijving van oplichting
(art. 326 Werboek van Strafrecht), te
weten:
a Door hetzij het aannemen van een
valse naam,
hetzij een valse hoedanigheid,
hetzij listige kunstgrepen,
hetzij een samenweefsel van verdicht
sels,
b iemand bewegen tot de afgifte van
enig goed,
c met het oogmerk van wederrechte
lijke bevoordeling.
Het oplichtingsmiddel dat in deze geval
len in aanmerking komt is het aanne
men van een valse hoedanigheid, name
lijk de hoedanigheid van rekeninghou
der met voldoende saldo. Daarmee
tracht de rekeninghouder in strijd met
het recht voordeel te verkrijgen door
een ander er toe te bewegen hem geld,
goederen of diensten te verstrekken tot
afgifte van goederen of geld.
Bewijslevering
De bewijslevering van oplichting in ge
vallen van misbruik door de rekening
houder zelf is echter een moeilijker
Mr. W. H. G. A. Filott
medewerker
Juridische Zaken
in het februarinummer van ons
maandblad verdiepten onze
juristen mr. W. H. G. A. Filott en
mr. H. G. J. van Woezik zich in de
vraag wat fraude is en hoe dit
euvel in het bankbedrijf
voorkomen en beperkt kan
worden, in bijgaand artikel gaat
mr. Filott nader in op de
strafrechtelijke aspecten van één
van de vormen van fraude: het
misbruik maken van
gegarandeerde betaalmiddelen.
zaak. In de rechtspraak terzake is geen
duidelijke lijn te ontdekken. Het Ge
rechtshof te Amsterdam heeft in 1970
een cliënt van de Gemeentegiro van
Amsterdam, die vrijwel dagelijks met
gegarandeerde girobiljetten bedragen
incasseerde bij het Grenswisselkantoor,
terwijl zijn saldo onvoldoende was, vrij
gesproken van oplichting. Het Hof oor
deelde dat het voor het personeel van
het Grenswisselkantoor bij de uitbeta
ling niet van belang was of de verdachte
de hoedanigheid van rekeninghouder
met voldoende saldo had aangenomen.
Van belang voor de bereidheid van het
personeel om tot uitbetaling over te
gaan, werd geoordeeld de garantie dat
er terugbetaald zou worden door de Ge
meentegiro.
In 1972 heeft de Hoge Raad het verzil
veren van kascheques bij de Post
cheque- en Girodienst door een reke
ninghouder, zonder dat er voldoende
saldo op diens rekening aanwezig was,
wel gekwalificeerd als het aannemen
van een valse hoedanigheid. Op grond
daarvan werd oplichting bewezen ge
acht. Bepalend voor de strafbaarheid
waren de volgende speciale omstandig
heden. De dader had reeds kort na het
openen van de rekening de kascheques
verzilverd, terwijl op zijn rekening geen
saldo aanwezig was. En voorts had hij
bij het openen van de rekening een ver
klaring getekend steeds voor voldoende
saldo zorg te zullen dragen. In 1976
heeft de Hoge Raad zich geschaard ach
ter een opvatting van het Gerechtshof
te 's-Gravenhage. Het Hof had geoor
deeld dat niet bewezen was dat een lo
ketambtenaar bewogen was tot afgifte
van geld, doordat verdachte bij het ver
zilveren van kascheques de valse hoe
danigheid van rekeninghouder met vol
doende saldo had aangenomen. In 1978
daarentegen bevestigde de Hoge Raad
een arrest van het Amsterdamse Ge
rechtshof, waarbij iemand wegens het
uitschrijven van ongedekte kascheques
werd veroordeeld.
Als voorzichtige conclusie mag gesteld
worden, dat het gebruik van gegaran
deerde betaalmiddelen door de recht
matige houder, terwijl hij weet dat de
stand van zijn rekening zulks niet toe
staat, bij de huidige wetgeving onder
spciale omstandigheden het strafbare
feit van oplichting oplevert.
Derden
Misbruik van gegarandeerde betaalmid
delen kan ook geschieden door mensen
die deze op onrechtmatige wijze hebben
verkregen, of onder zich houden. Gega
randeerde betaalmiddelen kunnen hetzij
door ontvreemding, hetzij door verlies
uit de macht van de rechtmatige houder
raken. Ontvreemding zal meestal het
strafbare feit van diefstal opleveren (art.