onderneming en
consumentisme
De emancipatie van de consument is in
volle gang. Steeds minder slikt hij voor
zoete koek wat de producenten hem
voorschotelen. De consumenten
organisaties spelen daarbij een
belangrijke rol. Gastschrijver prof. dr. W.
A. A. M. de Roos gaat in bijgaand artikel
nader in op de verhouding tussen de
ondernemingen en de georganiseerde
consumentenbelangen behartiging. Prof.
De Roos is hoogleraar economie aan de
faculteit der sociale wetenschappen aan
de Rotterdamse Erasmusuniversiteit. Hij
promoveerde in 1969 in Leiden op het
proefschrift: De economische
machtspositie. Tal van publikaties over
de economische orde, de economische
groei en de consumptieproblematiek
staan op zijn naam. Prof. De Roos is
voorts lid van de Commissie
Consumentenaangelegenheden van de
Sociaal-Economische Raad.
Bij dat grote assortiment is het voor de-
consume tniet gemadeeeljk om verstan
dig te kiezen. Het belemmert rationeel
koopgedrag. Daar komt bij dat veel
nieuwe produkten dermate complex zijn
dat de consument ook niet zelfstandig
de kwaliteit kan beoordelen. Hij wordt
overspoeld met opgewekte aansporin
gen om dit te kopen en dat aan te schaf
fen, dagelijks verwerkt hij vele honder
den impulsen van de commerciële re
clame, bewust of onbewust. Hij loopt
het gevaar de speelbal te worden van
ons hoog ontwikkelde produktiesy-
steem.
In die situatie zijn de consumentenorga
nisaties hem te hulp gekomen. De drei
gende machteloosheid van de consu
ment was hun vertrekpunt. Ze zijn in
middels een eind op weg naar een si
tuatie van evenwicht tussen producen
tenmacht en consumentenmacht in
onze economie. Wat zijn nu de implica
ties van het wassende consumentisme
voor het bedrijfsleven? Hoe moet de on-
Het consumentisme heeft zich definitief gevestigd in het economische
krachtenveld. Het heeft daar al het een en ander aangericht en we mogen
verwachten dat de invloed ervan zal toenemen. De tijd is er rijp voor.
In tijden van evidente schaarste aan goederen en diensten is er geen consu
mentisme. Vóór de jaren vijftig hebben we het niet gekend. Het past bij een
bepaald welstandsniveau, zoals het zich daarna heeft ontwikkeld. In tijden
van schaarste is de aandacht geconcentreerd op het produktiegebeuren. De
vorming van inkomens staat voorop. De besteding ervan is een min of meer
vanzelfsprekende zaak: er moet in urgente behoeften worden voorzien. We
maakten er geen probleem van, de behoeften waren met onze natuur en
met de omstandigheden gegeven.
In de periode 1950-1970 zorgde het
proces van economische groei voor een
verdubbeling van het reële inkomen per
hoofd van de bevolking. De economi
sche groei manifesteerde zich niet zo
zeer in een toename van het pakket van
goederen en diensten waarover we al
beschikten, maar voegde daar veel
nieuwe produkten en varianten van be
staande produkten aan toe. Het assorti
ment consumptiegoederen ontwikkelde
zich tot een diversiteit waarvan men het
best een indruk kan krijgen door een
half uur rond te wandelen in een mo
dern warenhuis.
Prof. dr.
W. A. A. M. de Roos
derneming reageren op de hier bedoel
de veranderingen in het sociaal-econo
mische krachtenveld?
Aard van het consumentisme
De consumentenbeweging is een
emancipatiebeweging, het gaat om de
emancipatie van de consument in onze
economie. Men kan de opkomst van de
consumentenbeweging vergelijken met
de opkomst van de arbeidersvakbewe
ging, waarbij het ging om de emancipa
tie van de werknemer. Honderd jaar ge
leden was de werknemer een machtelo
ze in onze samenleving. Zijn beloning
was de uitkomst van vraag en aanbod
op de arbeidsmarkt waarbij het aanbod
veelal de vraag overtrof. Zijn rechtsposi
tie was zwak. Sociale voorzieningen
waren er niet. Wanneer men niet in
staat was een eigen inkomen te verdie
nen was men afhankelijk van de chari-
tas.
Van de kant van het bedrijfsleven wordt
de consumentenorganisaties nog wel
eens tegengeworpen dat zij met hun ei
sen en doelstellingen niet aansluiten bij
wat er in feite aan wensen bij de consu
menten leeft. De consumentenorganisa
ties zouden hogere eisen stellen aan
produkten en aan het marktgedrag van
