Pagina 29: Venus van Arman; boven:
hersenen, Robert Morris; linksonder:
geldkoffer met inhoud, Klaus Staeck.
familie te zoeken. Het geld dat hij voor
haar betaalde (offerde) was een teken
dat hij afzag van zijn moeder. De vrouw
die hij kreeg was een ruil voor geld. En
voor de vader van de vrouw was het
geld anderzijds weer een vervanging
voor het verlies van zijn dochter.
Deze stellingen en beweringen en nog
vele andere van het tweetal Harten en
Kurnitzky zullen menigeen misschien
wat 'gekunsteld' in de oren klinken.
Maar zoiets gebeurt wel vaker, als het
erom gaat exposities van kunst in het
algemeen en kunstwerken van
individuele artiesten in het bijzonder te
rechtvaardigen. Uit eigen ervaring weet
ik dat een oppervlakkige beschouwing
van de expositie niet onmiddellijk de
associatie oproept, waaraan Harten en
Kurnitzky appelleren.
geld in de kunst
van geluk en ellende en als voorwerp
van een offercultus.
'Primitieve vormen van geld zijn dan ook
symbolen van het offer,' aldus de
samenstellers van de expositie Jürgen
Harten en Horst Kurnitzky. Daar ligt
volgens hen ook de vroegste relatie
tussen kunst en geld..Kunst en geld zijn
de vormen, waarin de samenleving
zichzelf voortzet.
Het leven in de samenleving wordt
gekocht door offers. Vroeger, aldus
Harten en Kurnitzky, was dit één van de
elementen die de basis van de
samenleving vormde. En ook nu is dit in
gewijzigde vorm het geval. Het rituele
offer van vroeger zou volgens hen
dezelfde oorsprong hebben als de
huidige vorm van arbeid voor geld. Nog
steeds wordt geld gezien als een
maatstaf voor de arbeidsprestatie, die
als een noodzakelijk offer voor de
maatschappelijke welstand wordt
geëist. De kunst accentueert dit
offerverband en protesteert ertegen.
'Geld legt vast wat de kunst met
verbeelding probeert los te maken.
Zoals kunst eens als offerdans, of in
steen uitgehakte offerhandeling direct
op het offer zelf betrekking had en er
zelfs deel van uitmaakte, zo kwam ook
het geld uit die offercultus voort. Alle
primitieve vormen van geld verraden
hun herkomst uit die offercultus. Het
bronzen baargeld in de vorm van
lamsvellen, die verwijzen naar het
offerdier van de Cyprische Aphrodite,'
aldus de samenstellers.
In verband met hun bewering dat geld
en offer in relatie tot elkaar staan en dat
het leven in de samenleving door offers
wordt gekocht, is ook de stelling dat er
een samenhang is tussen geld, offer en
sexualiteit interessant.
In de zeer vroege samenleving zou dit
verband al tot uitdrukking komen in de
cultus van de huwelijkssluiting. Om te
kunnen voortbestaan moet de mens
zich voortplanten. Het incest-taboe
dwong de zoon een vrouw buiten zijn
