de dollar en haar
krachtenveld
REACTIE OP HET OOLLAROVERSCHOT
Voor de opeenvolgende Amerikaanse regeringen is het ondoenlijk gebleken
de tekorten van Amerika in het internationale betalingsverkeer te bestrij
den.
De handel met het buitenland was ondergeschikt aan de binnenlandse eco
nomische situatie, hetgeen uiteindelijk tot chronische tekorten op de beta
lingsbalans leidde. Eigenlijk niet verwonderlijk voor een wereldmacht met
sterk groeiende importbehoeften en internationale verplichtingen.
Het buitenland reageerde in eerste in
stantie positief op de afgifte door Ame
rika van dollars om aan de vorderingen
van het buitenland te voldoen. De bui
tenlandse centrale banken kregen hier
mee dollars ter beschikking voor de op
bouw van hun deviezenreserves. Deze
deviezenreserves vormen voor een land
een belangrijk onderdeel bij het voldoen
aan haar buitenlandse verplichtingen en
bestaan uit waardemiddelen die inter
nationaal worden geaccepteerd. Vóór
de opkomst van landen met harde valu
ta als de Bondsrepubliek, Japan en
Zwitserland voldeed de dollar als enige
valuta volledig aan deze eis. In de loop
der jaren ontstond er echter een over-
Amerika's betalingsbalans is sterk
in ongerede geraakt. Het besef
dringt langzaam door dat in het
binnenlandse economische en
monetaire beleid een duidelijke
plaats voor de betalingsbalans
moet worden ingeruimd. Als
Amerika de betalingsbalans ais
sluitpost blijft beschouwen, zullen
haar tekorten in het internationale
betalingsverkeer de dollar verder
ondermijnen.
vloed aan dollars, ebde het vertrouwen
in de dollar weg en werden Duitse mark,
Yen en Zwitserse frank door velen zeer
aantrekkelijk bevonden. De houders van
dollars wijzigden hun beleggingspolitiek
en de omvangrijke verkoop van dollars
aan centrale banken door interventies
deed de internationale deviezenreserves
sterk groeien.
Op de internationale financiële markten,
de eurovalutamarkten, maken de cen-
Drs. J. van der Zwaai
trale banken deze dollardeposito's ren-
tegevend. De internationale bankier ver
krijgt zo middelen om aan de groeiende
internationale financieringsbehoefte te
voldoen zoals bijvoorbeeld betalingsba
lansfinanciering.
Om de dollartoevloed in te dammen zijn
de centrale banken vooral de afgelopen
jaren ertoe overgegaan in ruime mate in
de Verenigde Staten Amerikaans schat
kistpapier te kopen. Ook de landen van
de OPEC hebben een groot deel van hun
surplus aan dollars in de aankoop van
Amerikaans schatkistpapier gestoken.
Via speciale regelingen tracht het Ame
rikaanse Ministerie van Financiën deze
houders te bewegen om deze beleggin
gen te handhaven. Deze beleggingen
betekenen een koerssteun voor de dol
lar en zijn ten tijde van dollarcrises een
stabiliserende factor.
Deze belegging in schatkistpapier van
meer dan 100 miljard draagt bij tot
een stabilisering van de internationale
rol van de dollar. Niet belegd in schat
kistpapier, doch toegevoegd aan het in
ternationale dollarreservoir zou de dol-
larproblematiek een dramatische om
vang geven. Ten tijde van crises, waarbij
het verdwenen vertrouwen leidt tot een
vlucht uit de dollar, zou de vrije val van
de dollar onstuitbaar zijn. Dit wordt on
derstreept door de omvang van het pak
ket maatregelen van 30 miljard aan
dollarsteun, afgekondigd door President
Carter op 1 november 1978. Dit pakket
zou, ondanks de omvang, immers ge
heel onvoldoende zijn geweest enige
ruggesteun voor de dollar te betekenen
als het buitenland niet zoveel dollars in
Amerikaans schatkistpapier had uitge
zet.
Bestrijding van het dollaroverschot
De problemen met de dollar zijn niet
van vandaag of gisteren. Al in de jaren
zestig en in het begin van de zeventiger
jaren leed Amerika aan een chronisch,
doch beperkt tekort op de betalingsba
lans. Op geringe schaal namen opeen
volgende Amerikaanse regeringen
maatregelen op monetair en fiscaal ter
rein om de positie van de dollar op de
valutamarkten te handhaven; een hoge
re geldmarktrente in het begin van de
zestiger jaren, een belastingverhoging in
1968 en een beperking in het kapitaal
verkeer. Om de dollar op het juiste pad
te houden bloeide op kritieke ogenblik
ken de internationale samenwerking op
en werden swaps (onderlinge krediet-
steun van centrale banken in eikaars va
luta), Roosa bonds (nu Carter bonds) en
kortlopende leningen ten tonele ge
voerd. En voor de verbetering van de
dollar aan het eind van de zestiger jaren
was de monetaire politiek met een be
perking van de geldhoeveelheid om de
conjunctuurbeweging te dempen de
aanwijsbare factor.
De afgelopen jaren zijn de chronische
tekorten op Amerika's betalingsbalans
niet langer van beperkte omvang. Het
deficit op de betalingsbalans is extreme
vormen gaan aannemen. Onmogelijk en
onvoldoende is het om het dollarherstel
en het optreden tegen extreme valutaire
schommelingen met lapmiddelen ge
stalte te geven. President Carter kondig
de op 1 november 1978 krachtige maat
regelen af om de dollar bescherming te
bieden; verhoging van de binnenlandse
rente ofwel verhoging van het disconto,
federal funds en de prime rate (banken)
en invoering van een reserveringsvereis-
te (renteloos aanhouden deel van het
bedrag bij de centrale bank) op binnen
landse deposito's van grote omvang.
Vooral met deze maatregelen geeft
Amerika te kennen de binnenlandse
monetaire politiek in dienst te willen
stellen van de bescherming van de dol
lar. De stijgende rente maakt de dollar
aantrekkelijker voor de belegger en de
betalingsbalans ondervindt van het te
rugdringen van de economische activi
teit en de bestrijding van de inflatie een
positieve invloed. Met renteverhogingen
als middel om een verdere waardeda
ling van de dollar tegen te gaan wordt
ook een risico genomen. Het belang van
de monetaire politiek voor het economi
sche klimaat is in Amerika uitzonderlijk
groot. Een renteverhoging kan wel eens
een meer dan gewenste vermindering
