landenrisico
beoordeling
De ontwikkelingen gedurende de afgelopen tijd in Iran hebben exporteurs, inves
teerders, kredietverzekeraars en ook banken weer eens geconfronteerd met de risi
co's die zij lopen bij commerciële en financiële transacties met andere landen.
De ontwikkelingen in Iran maakten deze confrontatie des te scherper, omdat er aan
vankelijk geen sprake was van een verslechterende economische situatie of een
slecht financieel beleid.
Het zijn vooral culturele factoren geweest die later politieke betekenis kregen, welke
deze ontwikkelingen op gang gezet hebben. Een van de gevolgen kan zijn, dat vele
exporteurs en investeerders aanzienlijke verliezen zullen lijden.
In dit artikel zal voornamelijk ingegaan
worden op het landenrisico voor ban
ken. Dit wil niet zeggen dat exporteurs
of investeerders niet met dit risico te
maken hebben, maar in hun geval spe
len vaak heel andere factoren een rol.
Per ultimo september 1978 bedroeg het
totaal aan buitenlandse uitzettingen van
de internationale banken van West-
Europa, de Verenigde Staten, Canada en
Japan minimaal US 800 miljard.
De regionale spreiding van deze uitzet
tingen was als volgt:
Ongeveer 45 van deze uitzettingen
heeft een looptijd van minder dan een
jaar. Aangezien ontwikkelingen altijd
hun schaduw vooruit werpen geeft het
beoordelen van risico's voor een termijn
van een jaar meestal weinig problemen.
Moeilijker wordt het voor perioden van
meer dan een jaar en zeker voor termij
nen van vijf tot tien jaar.
Wat wordt met landenrisico
bedoeld
Bij uitzettingen van banken, voor het
gemak in het hierna volgende kredieten
genoemd, wordt een drietal risico's on
derscheiden.
- Kredietrisico. Hieronder wordt het ri
sico verstaan, dat de particuliere debi
teur, bedrijf of persoon, niet meer vol-
Drs. C. P. M. van Rest
coördinator
Onderzoek en
Planning
doet aan zijn verplichtingen aan de
bank.
- Overheidsrisico. Hieronder wordt de
US 478 miljard
US 46 miljard
US 49 miljard
US 110 miljard
US 116 miljard
kans verstaan, dat een centrale, regio
nale of lokale overheid niet meer vol
doet aan haar verplichtingen. Dit risico
wordt ook wel souvereign risk ge
noemd.
- Landenrisico. Onder dit risico wordt
de mogelijkheid verstaan, dat een land
niet meer aan zijn buitenlandse ver
plichtingen voldoet.
Aangezien in de praktijk nooit krediet
verleend wordt aan een land, maar aan
bedrijven daarin of de overheid daarvan,
kan men het landenrisico ook als volgt
omschrijven: De mogelijkheid, dat de
economische, financiële en politieke
ontwikkelingen zodanig zijn, dat de indi
viduele debiteur (overheid, bedrijf of
particulier) daardoor niet in staat is om
aan zijn buitenlandse verplichtingen te
voldoen op de overeengekomen datum,
in de overeengekomen valuta.
Drie algemene vragen
Bij de beoordeling van het landenrisico
dienen de volgende vragen beantwoord
te worden.
a Wat is het risico dat de economische
ontwikkelingen in een land zodanig zijn,
dat het land in zijn totaliteit niet meer in
staat is aan zijn buitenlandse verplich
tingen te voldoen?
b Wat is het risico, dat de politieke ont
wikkelingen in een land zodanig zijn, dat
het tand niet meer aan zijn buitenlandse
verplichtingen wil voldoen?
c Wat is het risico, dat de overheid van
een land zodanige maatregelen neemt
of dat de ontwikkelingen in een land zo
danig zijn, dat over de uitzettingen of in
vesteringen een lager rendement of
winst verkregen wordt dan aanvankelijk
werd verwacht?
Voorbeelden van het eerstgenoemde ri
sico, het z.g. economische risico zijn
Turkije, Zaïre, Peru, Jamaica etc. Dichter
bij huis blijvend: in 1974-1975 dreigde
Italië in een dergelijke situatie te komen
verkeren en in 1976 Engeland.
Gezegd moet worden, dat in deze geval
len geen verliezen geleden worden. Im
mers de bereidheid om te betalen be
staat nog wel, alleen de middelen ont
breken vooralsnog. De ervaring is, dat
de overheid van het land oplossingen
tracht te vinden voor deze problemen.
Vaak is het mogelijk de schulden te her
financieren. Vooral als deze overheid te
gelijkertijd maatregelen neemt om de
situatie te verbeteren. Indien de econo
mische of politieke situatie zo is, dat de
regering zelf niet in staat is deze maat
regelen door te voeren en dus herfinan
ciering door banken moeilijk is, gebeurt
het, dat een beroep gedaan wordt door
de regering op het Internationale Mone
taire Fonds. De financiële steun van dit
Fonds is vaak gekoppeld aan strenge
voorwaarden met betrekking tot de
overheidsfinanciën, het economische en
het monetaire beleid.
Indien de banken overtuigd zijn dat de
regering van het land serieus bereid is
om zich aan deze voorwaarden te hou
den, zullen zij meestal genegen zijn hun
leningen aan dat land te herfinancieren.
Hét voorbeeld van het tweede genoem
de risico, het zgn. politieke risico, is
Rusland. Direct na de revolutie in no
vember 1917 heeft de Russische rege
ring alle binnenlandse en buitenlandse
schulden opgezegd.
Op dat moment stond er naar schatting
£1,7 miljard (Hfl. 20,5 miljard) aan
schulden in het buitenland uit, hiervan
In Europa, de Verenigde Staten, Canada en Japan
In Oosteuropese landen
In olieëxporterende landen
In ontwikkelingslanden
In financiële offshore centra
