V I»
.Mi
arbeidsverdeling c.q. internationale han
del liggen. Daar deze meer rechtstreek
se effecten uitstralen op onze eigen
welwaartspositie - te denken valt onder
meer aan de opkomende concurrerende
industrie in een aantal ontwikkelings
landen en de grondstoffenvoorziening -
bestaat al gauw de neiging deze infor
matie een hogere actualiteit te geven.
Voegt men hieraan toe de toenemende
betekenis van de ontwikkelingslanden
als potentieel afzetgebied en als gretige
kredietvragers, dan is er voldoende re
den voor groeiende belangstelling in de
resultaten van de vele bijeenkomsten
binnen het kader van de UNCTAD,
GATT, EEG/LOME, Noord-Zuid Dialoog
enz. Hier worden namelijk de multinati
onale afspraken, respectievelijk akkoor
den, tot stand gebracht om de betrek
kingen op economisch gebied al of niet
gekoppeld aan ontwikkelingshulp tus
sen de rijke ontwikkelde indu
strielanden (Noord) en de arme ontwik
kelingslanden (Zuid) vorm te geven.
De opzet van dit artikel beoogt om te
gen de achtergrond van de historische
ontwikkeling van het denken over en
het beleid ten aanzien van de ontwikke
lingslanden, de huidige situatie weer te
geven vanuit de meer algemene ontwik
kelingsproblematiek terwijl in een ver
volgartikel de meer zakelijke relaties
tussen Noord en Zuid zullen worden be
licht.
op te heffen en de acute noden zo snel
mogelijk om te buigen, er in 1978 nog
ruim een kwart van de wereldbevolking
in aanhoudende voedingsnood verkeert
en meer dan de helft nauwelijks de mo
gelijkheid heeft om zich in de meest ele
mentaire zin medisch te laten verzor
gen.
De informatie over deze meer humani
taire aspecten vormt één deel van het
aanrakingsvlak met de ontwikkelings
landen. Daarnaast zijn vooral vanaf het
begin van de zeventigerjaren een reeks
andere factoren in de aandacht geko
men, die veel meer op het terrein van de
J. J. van Antwerpen
ft
wereldpolitiek en van de internationale
Kenmerken en doelstellingen van
ontwikkelingslanden
In globale termen gaat het om landen,
die na een fase van onderontwikkeling
op weg zijn naar de status van ontwik
keld land. Vele hebben in de eerste
plaats gemeen, dat zij - in historische
begrippen - eerst recentelijk over zelf
standigheid beschikken na een proces
van dekolonisatie. Alhoewel er onder
ling uiteenlopende verschillen zijn, val
len bij de aanvang van het ontwikke
lingsproces de volgende karakteristie
ken waar te nemen:
- een laag, zeer langzaam groeiend of
stagnerend, gemiddeld inkomen per
hoofd bij een grote inkomensongelijk
heid;
- een laag niveau van levensonder
houd; ondervoeding bij grote groepen
van de bevolking, die gebukt gaan onder
een slechte gezondheidstoestand;
- een hoog geboortecijfer bij een hoge
kindersterfte;
- een hoog percentage analfabetisme,
een hoog schoolverzuim bij een laag ni
veau van onderwijs;
- een lage produktiegraad;
- een hoog, stijgend, werkloosheids
percentage bij een laag niveau van
werkgelegenheid; in inkomenseffect
verergerd door een hoge afhankelijk
heidsgraad van niet-werkenden (veelal
jongeren tot 15 jaar);
- een sterke afhankelijkheid van de
landbouwproduktie en van de uitvoer
van primaire produkten (voedingsmid
delen, grondstoffen);
- kwetsbaarheid bij internationale be
trekkingen door sterke afhankelijkheid
van de wereldeconomie.
Ontwikkeling houdt voor deze landen in,
het op gang brengen van een veelzijdig
proces van veranderingen in de be
staande structuren, gewoontes en in
stellingen, alsmede van een versnelling
van de economische groei, het terug
dringen van inkomensongelijkheid en
het uitroeien van absolute armoede.
Kerndoelstellingen zijn hierbij:
een verhoogde beschikbaarheid van
goederen ter voldoening van basisbe
hoeften, zoals voedsel, onderdak, ge
zondheid en bescherming voor alle le
den van de gemeenschap;
het opvijzelen van het levensniveau
door naast hogere inkomens te zorgen
voor grotere werkgelegenheid, betere
opleiding en meer aandacht voor cultu
rele en humanitaire waarden. Dit zal
niet alleen leiden tot betere materiële
omstandigheden, maar tevens tot een
belangrijker individueel en materieel
zelfrespect;
- het verkrijgen van vrijheid, niet alleen
in politiek en economisch verband ten
opzichte van andere landen, maar even
eens in de zin van het zich kunnen los
maken van onwetendheid en menselijke
ellende.
Gelet op de zwakke uitgangspositie,
konden deze landen het ontwikkelings
proces nauwelijks in werking stellen
zonder hulp van buitenaf. Aangezien de
meerderheid van de ontwikkelingslan
den in het verleden reeds zoveel in na-
tura hadden afgestaan aan de kolonise
rende landen, mag men stellen dat hulp
vanuit deze hoek meer dan gerechtvaar
digd was.
Deze is dan ook ontstaan en werd bij
uitvoering gestoeld op allerlei theorieën,
die trachten aan te geven welke doel
stellingen bij de ontwikkeling dienen te
prevaleren. Dat in deze inzichten in de
achterliggende jaren nogal eens wat
veranderde - vanzelfsprekend in over
eenstemming met de verschuivingen in
het maatschappelijk denken op wereld
niveau - wordt navolgend in beeld ge
bracht.
Verloop van inzichten ten aanzien
van het ontwikkelingsvraagstuk
Het begrip 'ontwikkeling' is in feite vrij
nieuw. Het kwam pas in gebruik kort na
de Tweede Wereldoorlog. Toen ont
stond het besef dat de wereld zich op-
