van
onderontwikkeling
naar 'self-reliance'
worden opgelost, dan is alle moeite
ruimschoots beloond.
Samenwerken
De wet noemt de coöperatie een vereni
ging. Deze aanduiding maakt ons on
derzoek er niet eenvoudiger op. Wat
hierboven voor de coöperatieve vereni
ging is opgemerkt over het onbehagen
met de juridische regeling en over de
formele en materiële kenmerken in deze
regeling geldt, met wat andere accen
ten, ook nog een keer voor het juridi
sche begrip vereniging. Dit betekent dat
moet worden nagegaan wat de materië
le kenmerken van de vereniging zijn. Op
deze plaats noem ik de twee meest
markante kenmerken t.w. de samen
werking van juridisch zelfstandige per
sonen en de rechtspersoonlijkheid van
het samenwerkingsverband.
Voor een goed begrip van de genoemde
kenmerken moet men zich realiseren
dat samenwerking feitelijk en dus ook
juridisch op verschillende wijze kan
worden georganiseerd.
Enerzijds is er de enkele contractuele
samenwerking, waarbij de partijen ook
binnen de samenwerking juridisch zelf
standig blijven. Wijzigingen in het sa
menwerken betekenen een wijziging
van de overeenkomst en zal veelal una
nieme instemming van alle samenwer-
kenden vereisen. Jegens buitenstaan
ders heeft het samenwerkingsverband
geen zelfstandige betekenis d.w.z. er is
geen van de individuele partijen afge
scheiden vermogen en er kunnen geen
onroerende goederen op naam van het
samenwerkingsverband worden verkre
gen. Het is duidelijk dat men voor deze
kenmerken nogal wat juridische model
len ter beschikking heeft. Niet in alle
modellen behoeven alle kenmerken
aanwezig te zijn. Zo kent de tot deze
groep behorende vennootschap onder
firma wel een afgescheiden vermogen.
Anderzijds is er de samenwerking waar
bij de partijen of althans een ervan de
judirische en maatschappelijke zelfstan
digheid verliest. Het samenwerkingsver
band is uit haar aard zelfstandig en je
gens derden ontstaat er juridisch iets
nieuws, al was het maar dat een van de
partijen verdwijnt. De fusie is van een
dergelijke samenwerking een voorbeeld.
Een ander voorbeeld is de samenwer
king in concernverband. Het Nederland
se recht is ter zake van modellen als fu
sie, overname en concernverhoudingen
bepaald onderontwikkeld. Het ziet er
echter naar uit dat in het kader van de
harmonisatie van de Europese wetge
vingen de duidelijke achterstand op de
wetgevingen in de ons omringende lan
den zal worden weggewerkt.
Tussen beide uitersten bevindt zich het
gebied dat door de econoom gekarakte
riseerd wordt als de onvolkomen inte
gratie. Juridisch hebben de hier bedoel
de vormen van samenwerking twee
hoofdkenmerken. Enerzijds is het sa
menwerkingsverband zo hecht, dat het
zich als een zelfstandige eenheid in het
maatschappelijk verkeer en het recht
voordoet. In deze samenwerking zijn de
individuele leden niet meer te herken
nen. Het samenwerken geschiedt onder
naam van het samenwerkingsverband.
Wanneer het recht dit aspect een eigen
karakter wil geven, spreekt het van
rechtspersoonlijkheid. Anderzijds gaan
de samenwerkende partijen niet op in
de samenwerking. Maatschappelijk en
juridisch blijven partijen zelfstandig. Er
verdwijnt niemand, om het maar eens
zo te zeggen. Juridisch kan dit geformu
leerd worden door de individuele partij
en als derden tegenover het samenwer
kingsverband aan te duiden.
Binnen deze vorm van samenwerking
kunnen in het kader van ons betoog
twee richtingen worden onderscheiden,
al naar gelang de samenwerkende par
tijen hun bevoegdheden ter zake van de
samenwerking hebben geregeld. Zo
kunnen partijen de regels welke hun sa
menwerking beheersen, neerleggen in
een overeenkomst. In dat geval is en
blijft de samenwerking een zaak van
overeenstemming tussen alle partijen,
zij het dat het feit dat partijen hun sa-
Dit nu, is in eerste instantie het pro
bleem van de landen zelf, maar daar
naast zeker ook van degenen, die recht
streeks betrokken zijn in theorie en
praktijk bij de hulp aan de ontwikke
lingslanden. Vast staat immers dat veel
van deze noden het gevolg zijn van een
gebrek aan kennis en middelen om deze
te voorkomen, c.q. het hoofd te bieden.
menwerking uitoefenen binnen een
rechtspersoon wel degelijk invloed
heeft. Jegens buitenstaanders, maar
ook intern. Een voorbeeld van deze wijze
van samenwerking vormt de joint-ven
ture.
De andere richting is die waarbij de indi
viduele partijen hun bevoegdheden ter
zake van de samenwerking verliezen.
De regels van de samenwerking zijn niet
neergelegd in een overeenkomst maar
in statuten en eventuele reglementen.
Besluiten ter zake van de samenwerking
worden niet meer genomen door de sa
menwerkende partijen maar door wat in
het juridische spraakgebruik de organen
van de rechtspersoon wordt genoemd.
In dit artikel zal daarom dit facet ge
makshalve overdracht van bevoegdhe
den worden genoemd. Binnen de sa
menwerking is er geen sprake meer van
partijen maar van leden. Overigens gaat
de wet er wel van uit dat er consensus
is en blijft tussen de leden. De doelstel
ling van de samenwerking dient duide
lijk omschreven te zijn en de leden heb
ben het principiële recht van uittreden.
Het zal duidelijk zijn dat de vereniging
en dus ook de coöperatie het prototype
van deze wijze van samenwerken is. De
materiële kenmerken van de coöperatie
zullen de volgende keer nader worden
bekeken.
Hierbij kan worden gedacht aan noodsi
tuaties, zoals rond de insectenplagen,
epidemieën, hongersnood, overstromin
gen, langdurige droogtes, oprukkende
woestijnen enz. Het is dan ook een we
reldlijk leed om mede in verband met
genoemde situaties te moeten consta
teren, dat ondanks de vele goede voor
nemens om de ontwikkeling geleidelijk
IVÏet groeiende regelmaat berichten de media over gebeurtenissen, die op
de een of andere wijze de ontwikkelingslanden betreffen. In vele gevallen
worden we als publiek dan geconfronteerd met het verslag van miserabele
toestanden, die dikwijls als reactie een vorm van solidariteit oproepen, die
niet verder reikt dan een corvee-achtige afdracht van een som geld.
Het is dan niet zozeer om reden van onverschilligheid, maar eerder van
machteloosheid, dat de solidariteitsgedachte spoedig weer wegebt. Want
hoe moet je een dergelijke situatie (helpen) verhinderen?
