,*Wk
De valutaire ontwikkelingen in de maand september
werden in sterke mate bepaald door de ontwikkeling
van de koers van de Amerikaanse dollar. Sinds de no
tering hiervan op de Amsterdamse wisselmarkt op 15
augustus op een nieuw dieptepunt van f2,09 was ge
komen, was er aanvankelijk sprake van enig herstel. Op
11 september noteerde zij zelfs weer f2,1795. Dat er
nog steeds geen sprake is van een fundamenteel her
stel bleek in de daaropvolgende dagen toen de koers
weer snel terugliep tot rond de f2,09. Amerikaanse
discontoverhogingen - inmiddels tot 8 - en beloften
van de autoriteiten dat maatregelen genomen zullen
worden om de koers te steunen, blijken niet voldoende
voor een werkelijk herstel.
Door de waardedaling van de dollar nam de belang
stelling voor sterke wereldvaluta, zoals de Duitse mark
en Zwitserse frank, weer toe. De notering van de zwe
vende Zwitserse frank liep op van f 131,62 op 31 au
gustus tot f 144,00 op 26 september. Behalve in ver
band met de zwakke dollar ontstond er voor de Duitse
mark in de tweede helft van de maand ook grote be
langstelling op grond van de verwachting dat bij het in
gaan van het nieuwe Europese valuta-arrangement de
spilkoersen van de bestaande slangvaluta's zouden
worden aangepast. De enorme, deels speculatieve,
vraag naar Duitse marken die hiervan het gevolg was,
resulteerde erin dat binnen de valutaslang een grote
spanning ontstond. In de laatste weken van september
had De Nederlandsche Bank de grootste moeite om
door middel van steunmaatregelen de koers van de
Duitse mark niet boven het interventiepunt van
f 108,70 uit te laten komen. In de week van 18-22 sep
tember werd in dit verband een bedrag van circa f 1
miljard contante guldens aangekocht.
Ondanks deze maatregelen bleef de koers van de mark
rond het bovenste interventiepunt bewegen, hetgeen
tot gevolg had dat De Nederlandsche Bank met ingang
van dinsdag 26 augustus haar tarieven met een vol
punt verhoogde.
Hierdoor kwamen het wisseldisconto, de voorschotten
en het promessedisconto op 51/2, 6 respectievelijk
6V2 De valutaire onrust was inmiddels van dien
aard, dat in de daaropvolgende dagen wederom om
vangrijke contante valuta-interventies nodig waren om
de slang te handhaven. De totale contante interventies
gedurende de laatste twee weken van september,
overtroffen hierdoor de f 2 miljard.
Hierdoor begon deze valutacrisis een omvang aan te
nemen, welke al aardig vergelijkbaar is met die van de
zomer 1976. Behalve de gulden stonden in de laatste
weken van september ook de andere slangvaluta's on
der druk. Met name de Belgische frank en later ook de
Noorse kroon bereikten hun uiterste koers ten opzichte
van de Duitse mark.
Uiteraard ondervond de geldmarkt duidelijke gevolgen
van de valuta-onrust. In het begin van september lagen
de tarieven nog rond de 6 De relatief ruime geld
markt van de eerste helft van september stelde de
Agent van Financiën in de gelegenheid om voor de
vierde maal in dit jaar met een schatkistpapieremissie
te komen. Via het tendersysteem kon op 14 september
worden ingeschreven op 5-jaars schatkistbiljetten. Te
gen een rente van 515/i6 werd er een bedrag van
f476,7 miljoen toegewezen. Hierdoor komt het totaal
van het dit jaar geplaatste schatkistpapier op f2.053,7
miljoen, hetgeen f 410,7 miljoen meer is dan er dit jaar
vervalt. De geldmarkttarieven, welke in de eerste helft
van de maand zelfs een geringe dalende tendens ver
toonden, kwamen in de tweede helft onder een forse
opwaartse druk te staan. De tarieven voor 3-maands
interbancaire deposito's liepen op van 6,25% op 15
september tot 7,13 een week later en 10,25 op de
laatste werkdag van de maand.
Op deze manier komt via de werking van het renteme
chanisme de belangstelling voor de gulden weer enigs
zins terug; een proces dat aanzienlijk minder prettige
Drs. J. M. Buysse
gevolgen heeft voor de binnenlandse economische
ontwikkeling, welke niet gebaat is met excessief hoge
rentestanden.
De stijging van de geldmarkttarieven was voor de ban
ken aanleiding om hun, in juli ingevoerde, opslagrente
te verhogen. De op 25 september aangekondigde aan
passing vond geen doorgang doordat op dezelfde dag
een discontoverhoging werd aangekondigd. De snelle
stijging van de geldmarkttarieven - met drie punten -
in de laatste week van de maand noodzaakte de ban
ken om met ingang van 2 oktober de opslagrente als
nog met 1 punt tot 1 V2 te verhogen.
Op de kapitaalmarkt, waar de rente in augustus weer
enigszins was gedaald, liepen de tarieven op. Nadat
een zeer geslaagde Staatslening op 4 augustus een pe
riode van rentedaling inzette, ving bij het mislukken
van de jongste Staatslening - op 12 september - een
nieuwe periode van rentestijging aan. Op deze lening,
welke gemiddeld acht jaar loopt en die een couponren
te heeft van IVi kon tegen een koers van 100%
slechts f250 miljoen worden geplaatst. Ter vergelij
king: de vorige lening had bij eenzelfde gemiddelde
looptijd een couponrente van 8 een emissiekoers
van 100,5% en werd f700 miljoen groot. Onder in
vloed van de valuta-onrust, alsmede door een Miljoe
nennota met een record begrotingstekort van f16,2
miljard, liep de zogenaamde lange-rentewijzer, welke
begin september nog 7,51 was, op tot 8,20 op 29
september. Deze indicator voor de kapitaalmarktrente
kwam hierdoor voor het eerst sinds begin januari van
dit jaar uit boven de 8 %-grens.
Behalve door de Staat werden er in september ook
obligatieleningen uitgegeven door de Amro Bank en de
Westland-Utrecht Hypotheekbank. De eerste kwam op
1 september met een f 150 miljoen-lening met een ge
middelde looptijd van 5V4 jaar. Voor deze 8 %-lening
waarop tegen 101 kon worden ingeschreven, be
stond ruime belangstelling. Hetzelfde gold voor de
8V2 %-kapitaalobligatie van de Westland-Utrecht Hy
potheekbank ten bedrage van f 50 miljoen. Op deze le
ning, die gemiddeld 13 jaar loopt, kon worden inge
schreven tegen 100,5
Op de onderhandse kapitaalmarkt steeg de rente nog
sneller dan op de openbare markt. Voor de 5-jaars fixe
leningen aan de lagere overheid werd begin september
nog 7,75 betaald. In de tweede helft van de maand
liepen de tarieven hiervoor op tot 9,00
