met deze stichting een lijfrente-overeen
komst sloot, en in verband daarmee zijn
fiscaal inkomen wenste te verminderen
met de door hem aan de stichting be
taalde lijfrentepremie, beschouwde de
rechter de stichtingsakte als een schijn-
handeling. In werkelijkheid had deze
persoon immers nooit de bedoeling ge
had om een afzonderlijk rechtssubject in
het leven te roepen.
Het zal duidelijk zijn, dat het in dit artikel
aangevoerde vraagstuk geen typisch
Nederlands vraagstuk is. Ook andere
landen komen hier steeds meer mee in
aanraking. In de Verenigde Staten heeft
het door rechtspersonen heenkijken zich
al het verst ontwikkeld.
Gebleken is dat de rechters in de Ver
enigde Staten slechts onder bepaalde
voorwaarden tot dit 'piercing' ten gun
ste van de schuldeisers besluiten. Een
moedermaatschappij zal daar niet zon
der meer voor de schulden van haar
100% dochter kunnen worden aange
sproken. Zij zal voor de schulden van
deze dochter wel aansprakelijk zijn als
zij zich op dominante wijze bemoeit met
de zaken van de dochtervennootschap,
de dochter veel te weinig kapitaal heeft
of bijvoorbeeld het op schrift vastleggen
van besluiten, het notuleren van verga
deringen wordt verwaarloosd.
In het Duitse recht komt het door
rechtspersonen heenkijken ook voor en
wordt het 'durchgriff' genoemd. Daar is
door de rechter wel tot durchgriff beslo
ten in gevallen, waarin vennootschaps
vermogen naar het privévermogen van
de directeur, enig aandeelhouder werd
verschoven, hetgeen gebrek van ver-
haalsmogelijkheden voor de schuldei
sers van de vennootschap tot gevolg
had.
Voorts is ten deze wel interessant, dat in
de Duitse wetgeving o.a. een bepaling is
opgenomen, die degene, die door het
aanwenden van zijn invloed op de ven
nootschap een directeur of commissaris
ertoe beweegt ten nadele van de ven
nootschap of haar aandeelhouders te
handelen, tot vergoeding van de daaruit
voortvloeiende schade is verplicht.
Aan de in andere landen bestaande wet
geving en rechtspraak over 'piercing' zal
ik hier voorbijgaan, ofschoon dit vraag
stuk zich ook daar steeds verder ontwik
kelt.
Mr. Roelvink, de preadviseur wijst ook
op het oprichten van rechtspersonen ter
verijdeling van verboden in overeen
komsten, zoals een concurrentieverbod
of een geheimhoudingsclausule.
Ter ontduiking van een concurrentiever
bod wordt dan door het oprichten van
een rechtspersoon getracht in deze
rechtspersoon het bedrijf uit te oefenen,
dat haar aandeelhouder verboden is uit
te oefenen. Het zal duidelijk zijn, dat de
rechter deze wijze van het ontgaan van
een verbod niet waardeert. Het zal in de
praktijk echter niet steeds makkelijk zijn
na te gaan of een vennootschap ter ver
ijdeling van een overeenkomst is opge
richt.
Crediteuren de dupe
Ten slotte zullen wij nog stilstaan bij de
benadering van crediteuren. De laatste
jaren hebben we veelvuldig via de pers
kunnen vernemen, dat er manipulaties
plaatsvonden ter benadeling van schuld
eisers, bijvoorbeeld door het gebruiken
van 'stroppenmaatschappijen', waarin
de riskante transacties worden onderge
bracht. Nadat de ene stroppenmaat-
schappij failliet is verklaard worden de
werkzaamheden rustig voortgezet in een
andere vennootschap, hetgeen zoals uit
de voorbeelden van de praktijk blijkt,
zich wel vaak kan herhalen.
Ook gebeurt het dat de enig aandeel
houder weinig kapitaal in de vennoot
schap stopt en de vennootschap met
door hem als schuldeiser verstrekte
geldleningen financiert tegen door deze
vennootschap vrij onzichtbaar aan hem
te verstrekken zekerheden, zoals fiduci-
aire overdracht van voorraden en inven
taris.
Door nu als aandeelhouder - financier
bij het failliet gaan der vennootschap de
door deze vennootschap verstrekte ze
kerheden uit te winnen, waardoor de an
dere schuldeisers hun vordering als on
inbaar moeten beschouwen, maakt deze
aandeelhouder-financier toch wel mis
bruik van de regel, dat een naamloze of
besloten vennootschap alleen zelf voor
haar verplichtingen aansprakelijk is.
Het is nog sterker een vorm van mis
bruik als deze enig aandeelhouder de
schijn wekt zich sterk te maken voor de
voldoening van de schulden door de
vennootschap.
Het is echter zeer de vraag of de schuld
eiser zich dan op borgtocht van de enig
aandeelhouder kan beroepen. De wet
stelt immers dat borgtocht uitdrukkelijk
moet worden aangegaan. De enig aan
deelhouder zou dus uitdrukkelijk moeten
hebben verklaard borg te zullen zijn. In
de praktijk zal de mededeling van de
enig aandeelhouder echter bewust vaag
zijn.
Vaste regel nog niet aanwezig
Uit het bovenstaande blijkt wel, dat het
gewenst is, dat bij de beoordeling van
de financiële situatie van een rechtsper
soon ook achter de schermen wordt ge
keken en wordt gelet op de tussen deze
rechtspersoon en haar aandeelhouder(s)
bestaande financiële relatie. In dit artikel
is gewezen op een aantal wettelijke re
gelingen en rechterlijke uitspraken,
waarbij door rechtspersonen is heenge-
keken. Opmerking verdient echter, dat
er ook legio wettelijke regelingen en
rechterlijke uitspraken zijn, waarbij niet
tot 'piercing' is overgegaan.
Dit artikel is dan ook slechts bedoeld om
te laten zien dat zowel w3tgever als
rechter onder bepaalde omstandigheden
het gordijn van de rechtspersoon zelf op
zij zullen schuiven.
Een vaste lijn in het al dan niet opzij
schuiven van het gordijn kan thans nog
nauwelijks worden erkend, al mag in ie
der geval gesteld worden, dat door
rechtspersonen minder gemakkelijk
heengekeken wordt naarmate zij zelf
standiger zijn.
