de toenemende neiging om de binnen
landse economie af te schermen tegen
invloeden van buitenaf niet wensen te
onderdrukken. Zwaarwegend is dan ook
om internationaal tot overeenstemming
te komen teneinde de belemmeringen in
het internationale handels- en betalings
verkeer tot een minimum te beperken.
Het grote voorbeeld
Japan kan zich in haar ontwikkelingsfa
se niet meer aan het internationale
krachtenspel onttrekken. Het land wordt
nog altijd gezien als de leider in het
trendmatig langszij komen bij de wes
terse wereld en het is frappant te noe
men hoeveel concurrentiekracht is inge-
en de druk om een politiek te voeren ge
richt op stimulering van de binnenlandse
economie, al dan niet gekoppeld aan
verdere exportbeperking, neemt toe.
Waarschijnlijk om de protectionistische
gevoelens niet verder aan te wakkeren
en de onderlinge spanningen te vermin
deren besloot de Japanse regering on
langs het interveniëren op de valuta
markt te beperken en de yen opwaarts
te laten zweven.
Concentratie op de binnenlandse
markt
Ter bestrijding van de slechte stand van
zaken van de wereldeconomie wordt
wel gepleit voor een selectief industrie-
leverd door de traditionele industrielan
den.
Dat Japan volstrekt niet gekenmerkt kan
worden als een op de export gericht
land valt af te lezen uit de hoge binnen
landse groei. Wel zijn de krachten ge
mobiliseerd om de export tot een succes
te maken en gesteund door groeiende
westerse markten en identieke produk-
tieprocessen hebben lage lonen en de
lage wisselkoersverhouding van de yen
gezorgd voor het veroveren van vele
markten overzee. Japan bevond zich in
een overgangsfase en is hard op weg
het welvaartspeil in de westerse wereld
te evenaren. Eén van de gevolgen zal
zijn de toenemende roep om zich te con
formeren aan de ongeschreven spelre
gels in het internationale monetaire en
economische verkeer van de geïndustri
aliseerde wereld. In dit licht mag het
openstellen voor buitenlandse debiteu
ren van de kapitaalmarkt van Tokio wor
den gezien en het vrijwillig beperken van
de export naar de Verenigde Staten om
de Amerikaanse publieke opinie, een
machtige factor in de wereldpolitiek,
niet tegen zich in het harnas te jagen. In
1977 zal Japan een overschot op de
handelsbalans bezitten van 14 miljard
beleid om te zorgen voor binnenlandse
marktverbetering. Ook zou de werkgele
genheid weer op peil kunnen worden
gebracht als de nieuwe industralisatie
geschiedt in combinatie met een straffe
inkomenspolitiek plus een aantal belas
tingmaatregelen.
Het tot bloei komen van sectoren, die
nieuwe produkten voortbrengen, kan de
afzetcrisis als gevolg van de onmisken
bare verzadigingsverschijnselen in het
geïndustrialiseerde deel van de wereld
smoren. De noodzaak wordt heel duide
lijk nu in Engeland een oplossing wordt
gezocht voor het grote probleem van de
komende jaren, namelijk hoe de olie-in
komsten in binnenlandse investeringen
kunnen worden omgezet. Het grote ge
vaar dreigt dat voor investering in het
buitenland wordt gepleit omdat er in En
geland overcapaciteit is.
Als er al mogelijkheden in het buiten
land aanwezig zijn wordt hiermee de
verbetering van de welvaartsontwikke
ling verder afgeknepen. De achterstand
van Engeland tegenover de rest van
West-Europa maakt duidelijk dat bin
nenlands vele mogelijkheden braak be
horen te liggen. Hier komt bij dat de En
gelsen met ongeduld wachten op het
optrekken van de levensstandaard die
de afgelopen jaren geduchte klappen
kreeg.
Ook Nederland kampt met overcapaci
teit en gebrek aan investeringen. Dat het
bedrijfsleven wel op nieuwe markten
tracht te penetreren moge blijken uit de
omvang van de directe Nederlandse in
vesteringen in de Verenige Staten van
f 15 miljard. Nederland is hiermee de op
één na belangrijkste investeerder.
Het structurele karakter van de huidige
slechte economische toestand wordt
onderkend hetgeen duidelijk tot uiting
komt in de hernieuwde belangstelling
voor de lange golven in het economisch
De mammoetstad Tokio, 11 miljoen
inwoners, is ook de stad van enorme
warenhuizen. Men vindt ze in iedere
buurt, zoals op de foto in het
Shinjuku-district. Vlakbij zijn stations
van de spoorwegen en de
ondergrondse. Het station van Shinjuku
verwerkt dagelijks 1.350.000
passagiersI
leven, ook wel Kondratieff-cycli ge
naamd. De verklaring voor de huidige
dalende golf zou liggen in het gebrek
aan basisinnovaties. Om het stagneren
de bedrijfsleven in de geïndustrialiseer
de wereld uit de hoek te halen wordt
wel de overheid in haar rol van stimule
rende en coördinerende factor van bete
kenis voor het economisch proces naar
voren geschoven. De vraag rijst of de
overheid in staat moet worden geacht
een apparaat op te bouwen dat het be
drijfsleven als partner tegemoet stapt en
op één lijn meedenkt bij risico-overwe
gingen.
De Nederlandse overheid bestrijdt in
haar filosofie in deze de huiverigheid die
tegenover investeringen bestaat gezien
de al bestaande overcapaciteit. Sleutel
sectoren in een economie waar de plan
ning zich uitstrekt over vele jaren en tot
een verbreding van het groeiritme van
de wereldeconomie bijdragen, moeten
wel in overcapaciteit vertaald worden
gedurende een aantal jaren. Ook al om
dat nieuw opkomende landen hun aan
deel in de sleutelsectoren opeisen is het
belangrijk te zoeken naar nieuwe moge
lijkheden tot expansie in andere, nieuwe
sectoren en tegelijk te weten dat we
door moeilijke jaren heen moeten. In de
bedrijven en in de economie als totaal is
een belangrijke transformatie nodig van
het produktiepotentieel: men moet er le
ren leven met minder, maar ook anders
gerichte groei.
