en de wens deel te hebben aan de voor
uitgang maakte ook de rest van de we
reld deelgenoot van de economische
groei. De financiering van internationale
projecten en betalingsbalanstekorten
verruimden de activiteiten van het bank
wezen. Vooral Amerikaanse banken
streefden internationalisering na vanwe
ge de beperkingen gesteld aan de uit
breiding van het binnenlandse bedrijf.
Als resultaat van hun expansiedrift ver
overden de Amerikaanse bankbedrijven
een aanzienlijk aandeel op de internatio
nale financiële markten. Ook nu de kre
dietwaardigheid van een groot aantal
debiteuren met name ontwikkelingslan
den achteruit gaat, blijft hun interesse
aanwezig.
De motivering ligt in de veranderde ac
ceptatie van het internationale bankwe
zen door ontwikkelingslanden. Om de
economische vooruitgang gestalte te
geven wensen de ontwikkelingslanden
de buitenlandse banken als groeipool te
beschouwen. Banken uit ontwikkelings
landen zijn niet in staat de toegang tot
het internationaal financieel gebeuren
voor de benodigde buitenlandse lenin
gen te verkrijgen, laat staan de plaatsing
van de miljarden dollars aan eurovaluta-
leningen te realiseren voor de financie
ring van de betalingsbalanstekorten.
Buitenlandse banken kunnen behulp
zaam zijn bij de modernisering van de
landbouwsector door het beschikbaar
stellen van financieringsmiddelen. De
export en de binnenlandse consumptie
en investeringen dragen dan bij tot een
verhoging van de levenstandaard.
Financiering van de tekorten
Op de internationale financiële markten
zijn de financiële middelen in ruime
mate voorhanden zoals uit de groei van
het zakenvolume valt af te lezen. De di
vergente ontwikkeling in de spread van
leningen voor eerste klas debiteuren en
voor ontwikkelingslanden op een markt
die sinds jaren als een geldnemersmarkt
gekarakteriseerd wordt, geeft aan dat de
bancaire risico's verscherpt zijn. On
danks de toegenomen concurrentie tus
sen de banken in de 'international syndi-
cated credits' zijn de leningvoorwaarden
voor de niet-olieproducerende ontwik
kelingslanden relatief aanzienlijk zwaar
der geworden, wat tot uitdrukking wordt
gebracht in de verkorting van de looptij
den. De waardevolle rol van de commer
ciële banken blijkt uit het volume van de
plaatsing voor ontwikkelingslanden op
de middellange eurokredietmarkt, het
dubbele van de geïndustrialiseerde lan
den.
De toegang tot de eurobondmarkt wordt
bij stijging van de schuldenlast proble
matischer. Beleggers in de bondsfeer
zijn over het algemeen nogal onbekend
met de economische omstandigheden
in de ontwikkelingslanden in tegenstel
ling tot de banken. Op de eurobond
markt speelt de kredietwaardigheid een
grote rol en wordt het risico niet gaarne
geaccepteerd. Voor het risico vinden de
banken bij het in portefeuille nemen van
eurokredieten enige compensatie in de
vorm van de spread met variabele rente
en daar eurobondgelden over het alge
meen vastrentende waardepapieren zijn
blijft ook het renterisico bestaan. Suc
cesvolle recycling is van groot belang nu
de vraag naar en de prijs van exportpro-
dukten is teruggelopen als gevolg van
de recessieve ontwikkelingen. Ontwik
kelingsprogramma's staan op de tocht,
en hoewel de betalingsbalanstekorten
afnemen zal langs andere wegen naar
oplossingen worden gezocht om de on
zekerheden omtrent de te verwachten
risico's te bestrijden en de kredietverle
ning op het hoge niveau te handhaven.
Dat het internationaal opererende bank
wezen deelgenoot zal blijven in de finan
ciering is boven iedere twijfel verheven.
Hierbij speelt ook dat een andere zo
snelle en omvangrijke wijze van finan
ciering van de olietekorten niet aanwe
zig is, waarmee het dilemma wordt aan
gegeven.
Continueren recycling
De wereldeconomie laat niet de afzet-
verwachtingen zien, nodig voor de te-
kortlanden om door ruilvoetverslechte
ring en vergroting van de vraag hun ex
terne financieringsdeficit te bestrijden.
Ondanks de dialoog tussen de westerse
wereld en de ontwikkelingslanden zullen
de tekorten blijven bestaan. De Come-
con-landen, met een bruto nationaal
produkt van 1000 miljard in 1975, vor
men een niet te verwaarlozen impuls
voor de economieën van de geïndustria
liseerde wereld; vandaar de financie
ringsbereidheid van de tekorten. Het
westen exporteert hoogwaardige kapi
taalgoederen gedeeltelijk in ruil voor
grondstoffen. Binnen enkele jaren gaat
de schuldpositie van het oostblok als
randvoorwaarde fungeren voor de im
porten uit het westen met ook een ne
gatieve invloed op de economische
groei.
De druk om tot aanpassingsprocessen
over te gaan wordt sterker als de finan
ciering van het betalingsbalansdeficit op
moeilijkheden gaat stuiten. De olie-im
porterende ontwikkelingslanden profi
teerden in 1976 van de herleving van de
wereldeconomie in die zin dat het beta
lingsbalanstekort afnam van 32 mil
jard in 1975 tot 20 miljard. Om de fi
nancieringsmogelijkheden van de tekor
ten te verbeteren wordt gedacht aan be
tere informatie aan het bankwezen over
de positie van de debiteurlanden en een
vergroting van de financieringsmogelijk
heid via officiële kanalen.
Versterking van de positie van het IMF
zal door het internationaal opererende
bankwezen verwelkomd worden. Com
merciële risico's voor het bankwezen
verminderen als de kredietverlening aan
particuliere ondernemingen verschuift
naar overheidsinstanties of onder garan
tie van de overheid. Wel neemt het lan-
denrisico dan toe maar dit zou verklei
nen wanneer de banken de beschikking
krijgen over betere landeninformatie.
Onderdeel daarvan zijn de economische
positie van het land, een overzicht van
verstrekte kredieten door andere banken
of instellingen en een beter inzicht in de
structuur van de schuldpositie. Door
tussenkomst van de BIB kan het risico
van het bankwezen verminderen.
Dit impliceert dat de landenlimieten van
het commerciële bankwezen verruimt
kunnen worden. Ondanks het flexibel
hanteren van een landenlimiet dragen ri
sico-overwegingen ertoe bij dat een lan
denlimiet een rem betekent op de kre
dietuitzetting.
De BIB trekt gelden in de markt aan en
stelt deze middelen vervolgens aan het
IMF ter beschikking. Aan de krediet-
vraag kan dan blijvend worden voldaan
door de verstrekking aan landen met be
talingsbalanstekorten. Op aandringen
van de Federal Reserve Board zal de in
formatie over vorderingen en verplich
tingen op de internationale financiële
markten worden uitgebreid met een ver-
valkalender van de looptijd van de
schuld.
Schuldmanagement
Het op spectaculaire wijze brengen van
nieuws over eventuele betalingsmoei
lijkheden van ontwikkelingslanden geeft
aan dat de intentie aanwezig is de
schuldenlast te dramatiseren. Voor het
vergroten van de realiteitszin is een
goed zicht op de schuldenlast onmis
baar. Op dit ogenblik geldt voor de ban
ken dat niet zozeer de hoogte van de be
staande schuldenlast doorslaggevend is
als wel dat er schulden zijn waarvan
geen melding wordt gemaakt en voor
onaangename verrassingen kunnen zor
gen. Dit kan betekenen dat bij het ont
staan van betalingsmoeilijkheden blijkt
dat een aantal banken teveel verplich
tingen is aangegaan. Dat de schulden
last nog niet gedramatiseerd hoeft te
worden valt af te lezen uit het uitzetten
van de deviezenreserves en het aantrek
ken van financieringen door de olie-
importerende ontwikkelingslanden. In
1976 ontstond er voor hen per saldo
geen wijziging in de bancaire vorderin
gen en verplichtingen ondanks het beta
lingsbalanstekort van 20 miljard waar
van weliswaar 12 miljard door middel
van officiële hulpverlening en schenkin
gen werd gedekt, maar voor het overige
aantrekking van particulier kapitaal
noodzakelijk maakte.
Het is dan ook heel goed aanvaardbaar
te maken dat het merendeel van de ont-
