coöperaties versus
multinationals
in de agri-business
22
Eind 1976 verscheen een
speciale uitgave van het
tijdschrift World Agricul-
ture, het 3-maandelijkse
orgaan van de internatio
nale federatie van agrari
sche producenten. Deze
uitgave was gewijd aan
de positie van de coöpe
raties ten opzichte van de
multinationale onderne
mingen in de agri-busi-
ness. Centraal in deze
discussie staat de vraag
hoe de coöperaties de
belangen van hun leden
kunnen blijven behartigen
in het licht van de grote
betekenis van particuliere
ondernemingen in de
agri-business. Het belang
van ontwikkelingen op dit
gebied was aanleiding
om in nevenstaand artikel
een samenvatting van
een en ander te geven,
hier en daar aangevuld
met informatie uit andere
bron.
Met de groei van de internationale
handel ontstond het fenomeen van
de multinationale onderneming.
Voor zover het de boer betreft, zijn
er drie redenen om stil te staan bij
de ontwikkeling welke de multinati
onals hebben doorgemaakt:
- zelfs in landen waar een prijspolitiek
wordt gevoerd met betrekking tot land-
bouwprodukten, wordt het boereninko-
men beïnvloed door de situatie op de in
ternationale markt. Op deze markt zijn
de mutinationals over het algemeen de
belangrijkste partijen;
- de multinationals beheersen in be
langrijke mate de produktie en distribu
tie van de, voor de groei van de land-
bouwproduktie in de ontwikkelingslan
den benodigde hulpmiddelen, zoals
kunstmest, zaden, bestrijdingsmiddelen
etc.;
gepaard gaande met de voortschrij
dende urbanisatie en industrialisatie
doen zich wijzigingen voor in het voed-
selconsumptiepatroon. Dit uit zich onder
andere in de vermindering van het aan
deel van de grondstof in de totale waar
de van het uiteindelijke voedingsprodukt
zoals het de consument wordt aangebo
den. Juist de verdere verwerking, welke
in belang toeneemt, wordt steeds meer
door multinationale ondernemingen be
heerst. Mede gezien in het licht van het
bovenstaande kan men zich afvragen
hoe de coöperaties de belangen van de
landbouwproducenten kunnen behar
tigen, terwijl in een aantal landen de
agri-business in toenemende mate
wordt beheerst door multinationals.
I Betekenis van de multinationals
in de agri-business
Volgens een onderzoek van J. L. Ras-
touin waren er in 1972 87 bedrijven in
de wereld met per bedrijf een omzet van
meer dan 350 miljoen. Deze bedrijven
vertegenwoordigen gezamenlijk circa
50% van de omzet in de voedsel- en
agrarische industrie en 50 van de
werkgelegenheid in 10 landen (Verenig
de Staten, Verenigd Koninkrijk, West-
Ir. A. G. Haasjes
medewerker
Stafgroep
Studiedienst
Duitsland, België, Italië, Spanje, Portu
gal, Frankrijk, Israël en Nederland). In
deze groep zijn 53 ondernemingen van
Amerikaanse oorsprong, zij vertegen
woordigden 61 van de omzet. De 16
van oorsprong Britse bedrijven hebben
gezamenlijk een aandeel van 14 in de
groepsomzet.
Een vergelijking tussen het gemiddelde
van deze bedrijven en het gemiddelde
van de 800 grootste industriële bedrij
ven in de wereld leert dat er weinig ver
schillen zijn voor wat betreft omzet (iets
meer dan 1 000 miljoen), winst en
aantal werknemers (circa 30 000). Daar
tegen is het gemiddelde balanstotaal
van de beschouwde bedrijven 638
miljoen tegen 1 130 miljoen in de ove
rige industriële ondernemingen, terwijl
het eigen vermogen respectievelijk
313 en 478 miljoen bedraagt.
Tegen 1980 zullen waarschijnlijk onge
veer 10 maatschappijen een omzet van
10 000 miljoen bereiken en daarmee
circa 20 van de wereldproduktie in
de agro-voedselindustrie vertegenwoor
digen.
a De groei van de multinationals
Differentiatie heeft bij de groei van de
multinationals de belangrijkste rol ge
speeld. De voorwaartse integratie wint
echter snel aan belang. De ondernemin
gen groeien als het ware naar de consu
ment toe. Allengs worden meer activi
teiten ontplooid in sectoren zoals groot
handel, detailhandel en restaurantke
tens. Daarentegen wordt integratie 'naar
de boer toe' slechts op beperkte schaal
aangetroffen. Dit houdt verband met de
risico's die verbonden zijn aan de agrari
sche produktie en de eigenschap dat
deze produktie zich in mindere mate
