produkten
aansprakelijkheid
Gaven wij in het vorige maand
verschenen artikel een beeld van de
gang van zaken in ons land bij de
produktenaansprakelijkheid,
ditmaal willen we - zij het
summier - wat stilstaan bij enkele
andere landen. We beperken ons
daarbij tot voorbeelden uit
Engeland, de Verenigde Staten,
Duitsland en Frankrijk.
Het geval van de slak
Engeland erkende lange tijd slechts
aansprakelijkheid bij een contractuele
relatie. Tegenwoordig wordt in zo'n
geval risico-aansprakelijkheid erkend.
Slechts wanneer de contractuele band
ontbreekt, wordt gelet op de mate
waarin een fabrikant de voorzichtigheid
in acht heeft genomen (schuldbeginsel).
De belangrijkste fundamentele uitspraak
dateert uit 1932 en betreft het volgende:
Twee Engelse vriendinnen belandden op
een zomerse dag in een café. Zoals dat
vaker voorkomt, kregen zij consumpties
aangeboden. Nu deden deze dames
waarschijnlijk niet aan de slanke lijn,
want zij bestelden roomijs en
gemberbier om er overheen te doen. Een
van de meisjes goot, nadat zij reeds flink
van het roomijs met gemberbier had
gegeten, het restant van haar bier over
het ijs uit. Tot haar afgrijzen kwam uit
het flesje een in staat van ontbinding
zijnde slak te voorschijn, hetgeen zo'n
afschuwelijke ervaring was, dat het
meisje een shock opliep. Later kreeg zij
een ernstige ontsteking aan haar maag
en darmen en ten slotte overleed zij. Het
proces tegen de fabrikant is hoog
opgelopen, zelfs het Engelse Hogerhuis
bemoeide zich ermee. Het resultaat is
geweest, dat vanaf deze zaak in
Engeland algemeen het principe is
aanvaard, dat de fabrikant een
zorgplicht heeft tegenover de
consument.
Paardebloemen
De Verenigde Staten kent een
soortgelijke ontwikkeling. Eerst werden
kennis en wetenschap vereist voor
aansprakelijkheid. Later kwam de
rechter tot uitspraken, waarbij de
Mr. M. J. J. Th. van
der Velden
medewerker
Directoraat
Juridische Zaken
fabrikant zonder meer aansprakelijk
wordt gehouden, indien hij verwijtbaar
heeft gehandeld. Het volgende geval
dateert uit 1852.
Een man haalt voor zijn vrouw een door
de dokter voorgeschreven medicijn. Dit
medicijn was bereid uit paardebloemen
(dandelions) en op zichzelf onschuldig.
In de apotheek stond een fles met een
etiket 'paardebloemen' erop, maar in de
fles zat een zwaar vergif bereid uit
wolfskers (belladonna).
De vrouw overleefde het drankje op het
nippertje. De fabrikant werd
aangesproken en na veel heen en weer
gepraat van 'wel of geen etiket erop
geplakt' toch aansprakelijk gehouden.
Grondslag was, dat hem werd verweten,
menselijk leven in ernstig gevaarte
hebben gebracht.
Risico-aansprakelijkheid met een
schuldelement dus vanwege het
verwijtbaar nalaten of verwaarlozen van
de zorg voor zijn produkten.
Het zou nog tot 1963 duren voordat in
de Amerikaanse rechtspraak de
fabrikant zonder meer aansprakelijk
werd gehouden. Het ging hierbij om een
'doe het zeiver' die een slecht stuk
gereedschap had gekocht. Het
Hooggerechtshof van Californië achtte
de fabrikant aansprakelijk, indien deze
een produkt op de markt brengt
waarvan hij weet dat het, zonder
controle door de gebruiker op eventuele
gebreken, gebruikt zal worden en tijdens
dit gebruik een mens verwondt.
De hoenderpest
Duitsland kent een soortgelijke
ontwikkeling op dit terrein die nog wat
later kwam. Aansprakelijkheid is er als
een contract bestaat ingevolge een
garantieplicht. Tevens moet de
wetenschap van de fabrikant worden
bewezen. Voor personeel is hij niet
aansprakelijk en dit is in de rechtspraak
een groot struikelblok geweest.
In 1968 behandelde de Duitse rechter
echter een geval waarin sprake was van
hoenderpest. Wat was er gebeurd? Een
kippenhouder gaf een dierenarts
opdracht zijn kippen in te enten tegen
de pest. Het gevolg was, dat vele
duizenden van zijn kippen na die
behandeling juist aan de pest stierven
en de schade was aanzienlijk. Enige tijd
later brak bij een door dezelfde
dierenarts behandelde andere
kippenhouder eveneens de hoenderpest
uit. Dit was aanleiding voor de
veeartsenijkundige dienst om de zaak te
onderzoeken. Hieruit bleek dat de
entstof met virussen was besmet. De
fabrikant van de entstof werd
aangesproken en deze verweerde zich
met te stellen dat hem geen schuld trof.
De rechter oordeelde, dat hij dit maar
moest bewijzen door de zaak op te
helderen. Bij ons in Nederland hebben
we iets soortgelijks gehad, met het
geval over de warmwaterkruiken dat
vorige maand reeds in dit blad werd
genoemd. In feite hield de Duitse
rechter de fabrikant van de entstof
aansprakelijk tenzij deze er in slaagde te
bewijzen, dat hem geen verwijt trof.
Een fles bordeaux
Frankrijk ten slotte handhaaft nog
steeds een strenge scheiding tussen
gevallen met en zonder contractuele
band. In het eerste geval bestaat een
garantieplicht tot aan de oorspronkelijke
producent toe. Verder is er nog de
mogelijkheid waarbij iemand
beschikkingsmacht over een produkt
uitoefent, de z.g. 'gardien'. Deze kan ook
aansprakelijk worden gehouden.
Een voorbeeld waarbij het begrip
'gardien' ter sprake komt, is een geval
uit 1953. Een zekere Rubron wint op de
kermis een fles bordeauxwijn
(appellation controlée). Hij nodigt zijn
vrienden uit te zamen de fles leeg te
drinken.
De eerste, die een ferme slok neemt,
krijgt in plaats van heerlijke wijn een
