uit onze historie
Bijzondere eenden in de bijt van de
voormalige Coöperatieve Centrale
Raiffeisen-Bank te Utrecht
spoeld en hebben bewoners van die
plaats een toevlucht gevonden o.a. in de
Geertekerk te Utrecht.
Woudenberg is in het 'Westerwoud'
ontstaan; een zeer uitgebreid woudge
bied waarvan nu nog grote gedeelten
bestaan. Het land met aangrenzende
marken en buurtschappen, Maarn,
Maarsbergen, Lesiduna Leusden),
Hengistcoto Henschoten) en vele an
dere is herhaaldelijk, door schenking van
de ene machthebber aan de andere en
ten gevolge van minder vreedzame oor
zaken, van eigenaar veranderd.
Van de meeste kastelen en versterkte
huizen (Ridderhofsteden) is niets of niet
Met het hierna volgende - in zekere zin
een intermezzo - haalde uw Terugblik-
ker zich iets op de hals wat hem toch
wel veel hoofdbrekens heeft gekost. Dat
zat zó.
Bij de artikelenreeks over de Graafschap
kwam duidelijk naar voren dat o.a. in
Lochem de Boerenleenbank en de Han
delsvereniging zeer nauw met elkaar
verbonden waren.
De - voormalige - Utrechtse organisatie
kende een aantal coöperaties waar tot
voor kort deze verbondenheid nog onbe
twijfelbaar aanwezig was en dit leidde
tot de gedachte dat het wellicht interes
sant zou zijn een tweetal daarvan 'voor
het voetlicht te halen' omdat het wezen,
het karakter, de presentatie van deze
'banken-handelsverenigingen' zeer af
wijkt van de, alleen met geld werkende,
aangesloten banken. Terugblikker her
innert zich de Boerenleenbanken-
Handelsverenigingen: Woudenberg,
Achterveld, Sevenum, Meppel, Steen-
wijkerwold, Barneveld en hoopt dat zijn
geheugen hem niet in de steek heeft ge
laten.
Informatie leerde hem dat de 'Eindho-
vense' organisatie deze combinatie niet
heeft gekend.
Beleidsmotieven hebben ertoe geleid
dat de bank- en handelsafdelingen ook
juridisch uit elkaar gingen en de, elkaar
eigenlijk wezensvreemde, partners hun
eigen weg gingen.
Vanzelfsprekend is het niet goed moge
lijk, alhoewel de verleiding groot is, de
geschiedenis van al de genoemde orga
nisaties ook maar in het kort te beschrij
ven.
Zonder aan anderen tekort te willen
doen koos Terugblikker een tweetal voor
u uit en wel Woudenberg in de Gelderse
Vallei en Sevenum in de kop van Lim
burg. Hij moest wel overschakelen op
geheel andere activiteiten dan hij ont
moet bij de aangesloten banken!
Over de geschiedenis en het volksleven
van Woudenberg schreven dr. R. F. P. de
Beaufort, lid van een zeer invloedrijke
oude familie in deze omgeving, en Louis
H. Jansen een zeer lezenswaardig boek
je. Ook daaraan ontleent Terugblikker
het een en ander.
Woudenberg is een zeer oud plaatsje
met een bewogen historie die niet alleen
vreedzaam is maar ook - en dat is niets
bijzonders - gewag maakt van oorlogs
geweld. Nog in de laatste dagen van
Wereldoorlog II werd het centrum door
de terugtrekkende Duitsers volkomen
verwoest om de Canadezen de door
tocht te belemmeren. Helaas is niet veel
meer over van oude schoonheid. Sloop-
zucht en verkeer eisten ook hier hun ver-
nieuwingstol; toch bleef Woudenberg
een fraai en zeer levend, zich steeds uit
breidend dorp, een bezoek ten volle
waard. De Gelderse Vallei, waarin Wou
denberg is gelegen, blijkt te zijn ont
staan in twee ijstijdperioden. De omrin
gende heuvels zijn stuwwallen ontstaan
door het opdringende ijs en uit afzettin
j gen van door het ijs meegevoerd 'mate
riaal'.
In voorhistorische tijden werd dit gebied
doorsneden door een niet meer be
staande Rijnarm. Nog zeer lang, haast
tot onze tijd toe, zijn grote gedeelten
moerassig en veenachtig gebleven en
kwamen uitgestrekte bossen voor (De
namen Woud - en berg en Veen - en
- daal herinneren daar duidelijk aan).
Er is heel veel ruzie en geharrewar ge
weest over de waterbeheersing die
kostbaar is en waaraan eigenlijk nie
mand iets wilde verbeteren. Nog om
streeks 1855 werd Veenendaal over-
veel meer terug te vinden. Eigenlijk ge
ven alleen Geerestein en Klein Geere-
stein bij de dorpskern nog acte de pré-
sence. Klein Geerestein is een wel zeer
bijzonder bouwwerk met een torenach
tig bijgebouw waarvan de bovenverdie
ping omstreeks 1900 door twee freules
werd gebruikt als badkamer. Daar is een
marmeren gedenkplaat te vinden met de
inscriptie:
'Deez' toren is gebouwd
Ter eer van God, mijn Koning, mijn Heer
En wacht eerbiedig met zijn Stichter
De komst van 's Werelds Groote Rigter'
1849
Waarschijnlijk hebben de Benedictijnen
uit het klooster Hohorst bij Amersfoort
het christendom in Woudenberg ge
bracht. Omstreeks 1050 werd Hohorst
verlaten. De plaats daarvan heet nu nog
Heilige Berg! Nauw daaraan verwant is
uiteraard de geschiedenis van de zeer
oude kerk die een 'clock' bezit waarop is
te lezen: 'Salvator is mijn naem. Mijn
Gheluit is voor God bequaem, den le
venden roep ic den dooden overlui ic.
Hagel ende doner verstoor ic. Henricus
de Bergh me fecit anno domini
MCCCCCXII.'
Het land 'Eene lage valleye tusschen ge-
berchte, wesende eensdeels onlande,
broecken ende vennen met vele graften