gulden in
de valutabranding
m
Het stuk dat op de bühne 'Valuta' wordt gespeeld, dreigt eentonig te wor
den. De scènes wisselden elkaar weliswaar snel af, maar het draaiboek
voorziet in weinig variaties. Wellicht is dit ook het gevolg van het geringe
aantal hoofdrolspelers. Lire en pond zijn niet langer bestand tegen het
scherpe licht van de schijnwerpers. De Franse frank, die zo graag de rol van
stralende held speelt, wordt de rol van versmade minnaar opgelegd. Echter
ook andere Europese valuta's - zoals de Belgische frank, de Deense kroon
en de gulden - zijn in de gunst van het publiek achteruit gegaan. Applaus
klinkt daarentegen op wanneer de Zwitserse franken en de Duitse marken
op het podium verschijnen.
Telkens wanneer zich dergelijke ver
schuivingen op de attractiviteitsscala
voordoen wordt naarstig naar de rede
nen gespeurd. Het beleid van de rege
ring of het gemopper van de oppositie
worden als oorzaak van het boze aange
wezen, anderen weer bestempelen de
vakbonden of de ondernemers als de
zondaren. Hoeveel moeite men zich ook
getroost elkaar de zwarte piet toe te
spelen, uiteindelijk vindt men elkaar
toch onder die ene gemeenschappelijke
noemer: de ondoorgrondelijke en on
controleerbare binnenlandse en vooral
buitenlandse krachten. De vinger wordt
gestrekt naar die kwade binnen- en bui
tenlandse speculanten, die de betrokken
valuta uitsluitend op gronden van eigen
winstbegeerte grove schade berokke
nen. Soms wordt de verklaring ook ge
baseerd op de fluctuaties van de grond-
stofprijzen of op het beleid van een
land(engroep).
Dergelijke verwijten waren in de afgelo
pen maanden ook in Nederland te horen.
De plotselinge erosie van de gulden was
vooral voor hen moeilijk verklaarbaar,
die tot hu toe in hun robinsonade van 's
lands vermeend rooskleurige economi
sche positie uitgingen. Immers, het
overschot op de handelsbalans (vaak
werd hier van het overschot op de beta
lingsbalans gesproken daarbij aan het
feit van omvangrijke netto kapitaal
exporten voorbijgaande) is groot, semi-
wetenschappelijke instituten in het bui
tenland voorspelden krachtige groeicij
fers voor de Nederlandse economie en
het inflatiecijfer zal in 1977 haast wor
den gehalveerd. Geen reden dus voor
een negatieve waardering van de gul
den, veeleer is en blijft de gulden blij
kens uitspraken in de Kamer revaluatie-
verdacht. De geldhandelaren moesten
derhalve wederom als schamppaal fun
geren. Van hoger hand werd de mare
verkondigd, dat 'deze in een paniektoe
stand waren geraakt en als gevolg daar
van zouden zij hun gezond verstand
hebben verloren'. Kortom de crisis rond-
Dr. M. van den Adel,
hoofd Stafgroèp Internationaal Beleid
om de gulden droeg duidelijk tekenen
van een 'massa-hysterie.'
Afgezien van het feit dat deze bewering
een berofepsstand ih diskrediet brengt,
wordt ze gekénmerkt door een vorm van
simplificatie. Er wordt namelijk volstrekt
voorbijgegaan aan het feit dat de inter
nationale monetaire situatie uitermate
labiel is. Juist is dat in een systeem van
individueel en en bloc zwevende valu
ta's de wisselkoers een uiterst sensitie
ve barometer van 's lands economische
politiek is. Terecht merkte dr. Witteveen,
topman van het Internationale Monetai
re Fonds, onlangs op dat de ontoerei
kendheid en het succes van het beleid
direct worden gereflecteerd in wissel
koersfluctuaties van de betrokken valu
ta. Het zijn niet geheime en oncontro
leerbare krachten die de externe waarde
van een munt beïnvloeden. Evenals de
binnenlandse koopkracht van de munt
wordt de externe waarde bepaald door
's lands economisch, monetair en begro
tingsbeleid. Wanneer een land een geld
ontwaarding van 9-10% heeft, kan
nauwelijks plausibel worden veronder
steld dat de betrokken valuta in het bui
tenland als het vertrouwen waard wordt
beschouwd. De waardering van een
munt is gebaseerd op vertrouwen en
zwevende wisselkoersen - in zoverre
deze niet gemanipuleerd worden - zijn
een meetinstrument voor het aanzien of
wantrouwen, dat een land en zijn valuta
toekomt. In geval de betrokken munt
deel uitmaakt van een wisselkoersarran
gement moet een doorwerken van een
dergelijke op het vertrouwen gebaseer
de waardering worden opgevangen door
tegenacties, die reiken van lippendienst
tot interventies op de nationale en inter
nationale financiële markten.
De waardering van het economische en
politieke bestel van Nederland onder
ging zowel bij de ingezetenen alsook bij
buitenlanders in de loop van dit jaar een
aanmerkelijke achteruitgang. De reces
sie legde de structurele zwakheden van
de Nederlandse economie bloot. In te
genstelling tot de belangrijke industrie
landen verminderde hier het tempo van
de inflatie niet, maar schreed het tempo
voort, vooral als gevolg van de binnen
landse loonkostenstijging.
Ondanks aanzienlijke begrotingstekor
ten - waarvan de dekking op zich zelf al
zorgen baarde - bleef een economische
opleving vooralsnog achterwege. De be
talingsbalans werd in de pessimistische
beschouwingen in steeds sterkere mate
'aardgas-gecorrigeerd' beoordeeld.
Daarnaast bleven de discussies rondom
de vermeend noodzakelijke maatschap
pelijke 'hervormingen' niet zonder uit
werkingen op de beeldvorming van de
Nederlandse economie in de komende
jaren.
Dit duistere perspectief culmineerde in
de afgelopen maanden in het plaatsen
van middelen op de internationale geld
markt en in een omvangrijke afvloeiing
van kapitaal, hetgeen werd veroorzaakt
door het plaatsen van leningen op de
(onderhandse) kapitaalmarkt door bui
tenlandse debiteuren, die ondertussen
in de stellige overtuiging verkeren deze
schuldenlast later in zwakkere guldens
te kunnen aflossen. De Nederlandsche
Bank reageerde op deze 'track' door de
kapitaalmarkt voor buitenlandse emit-
tenten te sluiten en het ruime aanbod
van guldens (op de deviezenmarkten) te
absorberen. Hierdoor veroorzaakte De
Nederlandsche Bank tegendruk op de
wisselkoers 'en mineur' van de gulden
en ondersteunde, zo niet induceerde een
